ॐ Patanjali s yoga sūtras -Dr. B V Venkatakrishna śāstry Digital Educational Source material in Devanagari Sanskrit and Roman characters with diacritical marks Multilingual Text string searchable WEB deliverable Ver 1.0 Dr. B V Venkatakrishna Sastry
Patanjali s yoga sūtras -Dr. B V Venkatakrishna śāstry Pāda 1 -सम ध-प द - 1.1 अथ य ग न श सनम 1.1 अथ य ग अन -श सनम 1.1 Atha yogānuśhāsanaṃ 1.2 य ग च व नर ध 1.2 य ग च व नर ध 1.2 Yogaḥ chittavṛutti nirodhaḥ 1.3 तद व प अव थ नम 1.3 तद व प अव थ नम 1.3 Tadā dṛaṣhtuḥ svarūpe avasthānaṃ
1.4 व स य मतरऽ 1.4 व स यम इतरऽ 1.4 Vṛutti sārūpyamitaratra 1.5 व य प चत य ल अ ल 1.5 व य प चत य ल अ ल 1.5 Vṛuttayaḥ pañchatayyaḥ, kliṣhtāḥ, akliṣhtāḥ 1.6 म ण वपय य वक प न म तय 1.6 म ण वपय य वक प न म तय 1.6 Pramāṇa-viparyaya-vikalpa-nidrā-smṛutayaḥ 1.7 य न म न गम म ण न 1.7 य अन म न आगम म ण न 1.7 Pratyakṣa-Anumāna-Āgamāḥ pramāṇāni 1.8 वपय य म य नमत पम त म 1.8 वपय य म य नम अत पम अ त म 1.8 Viparyayo mithyājñānam, atadrūpam, apratiṣhṭam
1.9 श द न न प त व त -श य वक प 1.9 श द न अन प त व त -श य वक प 1.9 Śhabda-jñānānupātī, vastu śhūnyo vikalpaḥ 1.10 अभ व यय ल बन व न 1.10 अभ व यय- आल बन व न 1.10 Abhāva-pratyayālaṃbanā vṛuttiḥ nidrā 1.11 अन भ त वषय स म ष म त 1.11 अन भ त वषय अस म ष म त 1.11 Anubhūta-viṣhaya-asaṃpramoṣhaḥ smṛutiḥ 1.12 अ य स- व र य य त नर ध 1.12 अ य स- व र य य तत नर ध 1.12 Abhyāsa vairāgyābhyām tannirodhaḥ 1.13 तऽ थत य ऽ य स 1.13 तऽ थत य अ य स 1.13 Tatra sthitau yatno abhyāsaḥ
1.14 स त द घ क ल न र तय स क र ऽऽस वत ढभ म 1.14 स त द घ क ल न र तय स क र आस वत ढभ म 1.14 Sa tu dīrgha-kāla-nairantarya - satkāra āsevito dṛuḍha-bhūmiḥ 1.15 ऽऽन वक वषय वत ण य वश क र स व र यम 1.15 आन वक वषय वत ण य वश क र स व र यम 1.15 Dṛuṣhṭānuśhravika viṣhaya-vitṛuṣṇasya vaśhīkāra-saṃjñā vairāgyaṃ 1.16 तत पर प ष-खय त ग णव त यम 1.16 तत पर प ष-खय त ग ण व त यम 1.16 Tat paraṃ puruṣha-khyāteḥ guṇavaitṛuṣhnyaṃ
1.17 वतक वच र न द मत न गम त स त 1.17 वतक वच र आन द अ मत अन गम त स त 1.17 Vitarka-vichāra-ānanda-asmitā-anugamāt saṃprajñātaḥ 1.18 वर म यय य सप व स क रश ष ऽ य 1.18 वर म यय अ य सप व स क रश ष अ य 1.18 Virāma pratyayābhyāsa pūrvaḥ saṃskāra śheṣho anyaḥ 1.19 भव यय वद ह क तलय न म 1.19 भव यय वद ह क त लय न म 1.19 Bhava-pratyayo videha-prakṛuti-layānām 1.20 व य म त सम ध प व क इतर ष म 1.20 Ðव य - म त-सम ध- प व क इतर ष म
1.20 Śhraddhā-vīrya-smṛuti-samādhiprajñāpūrvaka itareṣhām 1.21 त स व ग न म स न 1.21 त स व ग न म आस न 1.21 Tīvra saṃvegānāṃ āsannaḥ 1.22 म द -म य-अ धम ऽ व त तत ऽ प वश ष 1.22 म द -म य-अ धम ऽ व त तत ऽ प वश ष 1.22 Mṛudu-madhyādhi mātratvāt- tatopi viśheṣhaḥ 1.23 ई र णध न 1.23 ई र णध न त व 1.23 Īśhvara-praṇidhānādvā 1.24 ल श-कम - वप क ऽऽशय अपर म प ष वश ष ई र 1.24 ल श-कम - वप क ऽऽशय अपर म प ष वश ष ई र 1.24 Kleśha-karma-vipāka-āśhayaiḥ
aparāmṛuṣhṭaḥ puruṣha-viśheṣhaḥ Īśvaraḥ 1.25 तऽ नर तशय सव ब जम 1.25 तऽ नर तशय सव ब जम 1.25 Tatra niratiśhayaṃ sarvajña-bījaṃ 1.26 स प व ष म प ग क ल न अनव छ द त 1.26 स प व ष म अ प ग क ल न अनव छ द त 1.26 Sa pūrveṣhāmapi guruḥ kālena anavacchedāt 1.27 त य व चक णव 1.27 त य व चक णव -ॐ- 1.27 Tasya vāchakaḥ praṇavaḥ 1.28 त जप तदथ भ वनम 1.28 तत जप तत अथ -भ वनम 1.28 Tajjapaḥ tadartha-bhāvanaṃ 1.29 तत यक च तन ऽ धगम
अ य तर य ऽभ व 1.29 तत यक च तन ऽ धगम अ य तर य ऽभ व 1.29 Tataḥ pratyak-chetanādhigamo apyantarāyābhāvaścha 1.30 य ध- य न-स शय- म द-आल य- अ वर त- त दश न-अल धभ मक व- अनव थत व न च य व प त अ तर य 1.30 य ध- य न-स शय- म द-आल य- अ वर त- त दश न-अल धभ मक व- अनव थत व न च य व प त अ तर य 1.30 Vyādhi-styāna-saṃśhaya-pramāda-ālasyaavirati-bhrānti darśhana-alabdha bhūmikatva-anavasthitatvāni chittavikśhepāḥ te antarāyāḥ 1.31 द ख -द म न य-अ गम जय व स
स व प सहभ व 1.31 द ख -द म न य-अ गम जय व स स व प सहभ व 1.31 Duḥkha daurmanasya añgamejayatva śhvāsa praśhvāsā vikśhepa sahabhuvaḥ 1.32 त तष ध थ एक त व ऽ य स 1.32 तत तष ध थ एक त व अ य स 1.32 Tatpratiṣhedhārtham eka-tatvābhyāsaḥ 1.33 म ऽ क ण म दत उप ण स ख-द ख प य-अप य वषय न भ वन त च - स दनम 1.33 म ऽ क ण म दत उप ण स ख-द ख प य-अप य वषय न भ वन त च - स दनम 1.33 Maitrī-karuṇā-muditā- upekśhāṇāṃ sukhaduḥkha puṇya-apuṇya viṣhayāṇāṃ bhāvanātaḥ chitta-prasādanam
1.34 छद न- वद रण य व ण य 1.34 छद न- वद रण य व ण य 1.34 Pracchardana-vidāraṇābhyāṃ vā prāṇasya 1.35 वषयवत व व प न मनस थ त नब धन 1.35 वषयवत व व उ प न मनस थ त- नब धन 1.35 Viṣhayavatī vā pravṛuttirutpannā manasaḥ sthiti nibandhanī 1.36 वश क व य त मत 1.36 वश क व य त मत 1.36 Viśhokā vā jyotiṣhmatī 1.37 व तर ग वषय व च म 1.37 व तर ग वषय व च म 1.37 Vīta-rāga viṣhayaṃ vā chittam 1.38 व न- न न ऽऽल बन व
1.38 व न- न न ऽऽल बन व 1.38 Svapna-nidrā jñānālambanaṃ vā 1.39 यथ भमत- य न 1.39 यथ अ भमत- य न त व 1.39 Yathābhimata dhyānād vā 1.40 परम ण -परम-मह व ऽ त ऽ य वश क र 1.40 परम ण -परम-मह व ऽ त ऽ य वश क र 1.40 Paramāṇu-parama mahatvānto asya vaśhīkāraḥ 1.41 णव अ भज त य व मण मह त -महण- म ष त थ-तद जनत सम प 1.41 णव अ भज त य व मण मह त -महण- म ष त थ-तद जनत सम प 1.41 Kśhīṇa-vṛutterabhijātasyeva maṇergrahītṛu-grahaṇa-grāhyeṣhu tatsthatadañjanatā samāpattiḥ 1.42 तऽ श द थ - न वक प स क ण स वतक
1.42 तऽ श द थ - न वक प स क ण स वतक 1.42 Tatra śhabdārtha-jñāna-vikalpaiḥ saṃkīrṇā savitarkā 1.43 म त-प रश व पश य मव अथ म ऽ नभ स न व तक 1.43 म त-प रश व पश य मव अथ म ऽ नभ स न व तक 1.43 Sṃṛuti pariśhuddau svarūpa śhūnyeva artha-mātra-nirbhāsā nirvitarkā 1.44 एतय व स वच र न व च र च स आम वषय य खय त 1.44 एतय व स वच र न व च र च स आम वषय य खय त 1.44 Etayaiva savichārā nirvichārā cha sūkśhma viṣhayā vyākhyātā 1.45 स आम वषय व च अ ल गपय वस नम 1.45 स आम वषय व च अ ल गपय वस नम
1.45 Sūkśhma viṣhayatvaṃ chāliñgaparyavasānaṃ 1.46 त एव सब ज सम ध 1.46 त एव सब ज सम ध 1.46 Tā eva sabījaḥ samādhiḥ 1.47 न व च रव श र अ य म स द 1.47 न व च रव श र अ य म स द 1.47 Nirvichāra vaiśhāradye adhyātma prasādaḥ 1.48 ऋत भर तऽ 1.48 ऋत भर तऽ 1.48 Ṛutaṃbharā tatra prajñā 1.49 त-अन म न- य अ य वषय वश ष थ व त 1.49 त-अन म न- य अ य- वषय- वश ष अथ व त 1.49 Śhruta-anumāna-prajñābhyāṃ anya viṣhayā viśeṣhārthatvāt
1.50 त ज स क रश ष ऽ यस क र तब ध 1.50 तत ज स क रश ष अ य-स क र- तब ध 1.50 Tajjaḥ saṃskāra śheṣho anya saṃskāra pratibandhī 1.51 त य प नर ध सव -व नर ध त नब ज सम ध 1.51 त य प नर ध सव -व नर ध त नब ज सम ध 1.51 Tasyāpi nirodhe sarva- nirodhāt nirbījaḥ samādhiḥ Patanjali s yoga sūtras -Dr. B V Venkatakrishna śāstry Pāda 2 -स धन प द
2.1 तप - व य य-ई र णध न न बय य ग 2.1 तप - व य य-ई र णध न न बय य ग 2.1 Tapaḥ svādhyāya īśhvara praṇidhānāni kriyā yogaḥ 2.2 सम धभ वन थ ल श-तन करण थ 2.2 सम धभ वन थ ल श-तन करण थ 2.2 Samādhi bhāvanārthaḥ kleśha tanūkaraṇārthaścha 2.3 अ व -अ मत -र ग- ष-अ भ नव श ल श 2.3 अ व -अ मत -र ग- ष-अ भ नव श ल श 2.3 Avidyā asmitā rāga dveṣha abhiniveṣhāḥ kleśhāḥ 2.4 अ व ऽम र ष स -तन - व छ न द र ण म
2.4 अ व ऽम उ र ष स -तन - व छ न- उद र ण म 2.4 Avidyā kśhetraṃ uttareṣhāṃ prasupta-tanuvicchinna udārāṇāṃ 2.5 अ न य-अश च द ख न आ मस न य- श च-स ख-आ मखय तर व 2.5 अ न य-अश च द ख न आ मस न य- श च-स ख-आ मखय त अ व 2.5 Anitya- aśhchi- duḥkhānāṃ ātmasu nityaśhuchi-sukha-ātma khyātiḥ avidyā 2.6 क Ðदश न श य एक मत व ऽ मत 2.6 क Ðदश न श य एक मत इव अ मत 2.6 Dṛuk darṣhana śhaktyoḥ ekātmatevāsmitā 2.7 स ख ऽन श य र ग 2.7 स ख अन श य र ग 2.7 Sukhānuśhāyī rāgaḥ
2.8 द ख ऽन श य ष 2.8 द ख अन श य ष 2.8 Duḥkhānuśhāyī dveṣhaḥ 2.9 वरसव ह वदष ऽ प तथ ढ अ भ नव श 2.9 वरसव ह वदष क प तथ ढ अ भ नव श 2.9 Svarasavāhī viduṣhopi tathā rūḍho abhiniveṣhaḥ 2.10 त त सवह य स आम 2.10 त त सव ह य स आम 2.10 Te pratiprasavaheyāḥ sūkśhmāḥ 2.11 य नह य त व य 2.11 य नह य त व य 2.11 Dhyāna heyāḥ tad vṛuttayaḥ 2.12 ल शम ल कम ऽऽशय ऽ ज मव दन य
2.12 ल शम ल कम -आशय -अ -ज म- व दन य 2.12 Kleśha mūlaḥ karmāśhayo dṛuṣhṭādṛuṣhṭa janma vedanīyaḥ 2.13 स त म ल त प क ज त-आय भ ग 2.13 स त म ल त प क ज त-आय भ ग 2.13 Sati mūle tadvipāko jāti āyur bhogāḥ 2.14 त द-प रत प- फल प य ऽप यह त व त 2.14 त द-प रत प- फल प य अप य- ह त व त 2.14 Te hlāda-paritāpa phalāḥ, puṇya-apuṇya hetutvāt 2.15 प रण म-त प-स क र-द ख ग ण-व - वर ध च द खम व सव वव कन 2.15 प रण म-त प-स क र-द ख ग ण-व - वर ध च द खम व सव वव कन 2.15 Pariṇāma tāpa saṃskāra-duḥkhaiḥ
guṇa-vṛutti virodhāccha duḥkhameva sarvaṃ vivekinaḥ 2.16 ह य द खमन गतम 2.16 ह य द खम अन गतम 2.16 Heyam duḥkhamanāgatam 2.17 - यय स य ग ह यह त 2.17 - यय स य ग ह यह त 2.17 Draṣhṭṛu- dṛuśhyayoḥ saṃyogo heya hetuḥ 2.18 क श- बय - थ तश ल भ त य ऽ मक भ ग ऽपवग थ यम 2.18 क श- बय - थ त श ल भ त- इ य - आ मक भ ग-अपवग अथ यम 2.18 Prakāśha-kriyā- sthiti śhīlaṃ bhūtendriyātmakaṃ bhogāpavargārtham dṛuśhyaṃ 2.19 वश ष-अ वश ष- ल गम ऽ-अ ल ग न ग ण-
पव ण 2.19 वश ष-अ वश ष- ल गम ऽ-अ ल ग न ग ण- पव ण 2.19 Viśheṣha aviśheṣha liṇga mātra aliṇgāni guṇa parvāṇi 2.20 शम ऽ श ऽ प यय ऽन प य 2.20 श-म ऽ श - अ प यय - अन प य 2.20 Draṣhṭā dṛuśhimātraḥ śhuddhopi pratyayānupaśhyaḥ 2.21 तदथ एव य य ऽऽ म 2.21 तत अथ एव य य आ म 2.21 Tadartha eva dṛuśhyasyātmā 2.22 क त थ त न म यन तद य- स ध रण व त 2.22 क त- अथ त न म अ प अन त अ य-स ध रण व त
2.22 Kṛutārtham prati naṣhṭamapyanaṣhṭaṃ tadanya sādhāraṇatvāt 2.23 व- व म-श य व प पल ध-ह त - स य ग 2.23 व- व म-श य व प-उपल ध-ह त - स य ग 2.23 Sva-svāmi śhaktyoḥ svarūpopalabdhi hetuḥ saṃyogaḥ 2.24 त य ह त र व 2.24 त य ह त अ व 2.24 Tasya hetuḥ avidyā 2.25 तदभ व त स य ग ऽभ व ह न त श 2.25 त -अभ व त स य ग-अभ व ह न त श 2.25 Tadabhāvāt saṃyogābhāvo hānaṃ tad dṛuśheḥ kaivalyaṃ 2.26 वव क-खय तर व लव ह न प य
2.26 वव क-खय त अ व लव ह न-उप य 2.26 Viveka-khyātiraviplavāḥ hānopāyaḥ 2.27 त य स ध त-भ म 2.27 त य स ध त-भ म 2.27 Tasya sapdhā prānta bhūmiḥ prajñā 2.28 य ग ऽ ग ऽन न त अश य नद र वव क-खय त 2.28 य ग-अ ग अन न त -अश य न- द आ वव क-खय त 2.28 Yogāṇgānuṣhṭhānāt aṣhuddhi kśhaye jñādīptiḥ, ā viveka khyāteḥ 2.29 यम- नयम-आसन- ण य म- य ह र- ध रण - य न-सम धय ऽ व ग न 2.29 यम- नयम-आसन- ण य म- य ह र- ध रण - य न-सम धय - अ अ ग न 2.29 Yama-niyama-āsana-prānāyāmapratyāhāra-dhāraṇā-dhyāna samādhayo
aṣhṭāvaṇgāni 2.30 अ ह स -स य-अ त य- चय ऽप रमह यम 2.30 अ ह स -स य-अ त य- चय -अप रमह यम 2.30 Ahiṃsā-satya asteya- beahmacharyaaparigrahāḥ yamāḥ 2.31 ज त-द श-क ल-समय ऽव छ न स व भ म मह तम 2.31 ज त-द श-क ल-समय ऽव छ न स व भ म मह तम 2.31 Jāti-deśha-kāla-samaya anavacchinnāḥ sārvabhaumāḥ mahāvratam 2.32 श च-स त ष-तप - व य य-ई र णध न न नयम 2.32 श च-स त ष-तप - व य य-ई र णध न न नयम
2.32 Śhucha- santoṣha-tapaḥ-svādhyāya- Īśhvara praṇidhānāni niyamāḥ 2.33 वतक ब धन तप भ वनम 2.33 वतक ब धन तप भ वनम 2.33 Vitarka bādhane prati-pakśha bhāvanam 2.34 वतक ह स दय क त-क रत-अन म दत - ल भ-ब ध-म ह-प व क म द -म य-अ धम ऽ द ख -अ न-अन त-फल इ त तप भ वनम 2.34 वतक ह स दय क त-क रत-अन म दत - ल भ-ब ध-म ह-प व क म द -म य-अ धम ऽ द ख -अ न-अन त-फल इ त तप भ वनम 2.34 Vitarkāḥ hiṃsādayaḥ kṛuta-kāritaanumoditāḥ, lobha-krodha-moha-pūrvakāḥ mṛudu-madhya-adhimātrāḥ duḥkhaajñāna-ananta phalāḥ iti pratipakśha bhāvanaṃ
2.35 अ ह स - त य तत स नध व र य ग 2.35 अ ह स - त य तत स नध व र य ग 2.35 Ahiṃsā-pratiṣhṭāyāṃ tat sannidhau vairatyāgaḥ 2.36 स य- त य बय फल ऽऽ य वम 2.36 स य- त य बय फल -आ य वम 2.36 Satya pratiṣhṭāyāṃ kriyā phala āśhrayatvaṃ 2.37 अ त य- त य सव र प थ नम 2.37 अ त य- त य सव र प थ नम 2.37 Asteya pratiṣhṭāyāṃ sarvaratnopasthāpanaṃ 2.38 चय - त य व य ल भ 2.38 चय - त य व य ल भ 2.38 brahmacharya pratiṣhṭāyāṃ vīryalābhaḥ 2.39 अप रमह थ य ज म-कथ त स ब ध 2.39 अप रमह थ य ज म-कथ त स ब ध
2.39 Aparigraha sthairye janma-kathaṃtā sambodhaḥ 2.40 श च त व ग-ज ग स, पर रस सग 2.40 श च त व ग-ज ग स, पर अस सग 2.40 Śhauchāt svāṇga jugupsā parairasaṃsargaḥ 2.41 स वश - स मन य ऐक य-इ य जय- आ मदश न-य य व न च 2.41 स वश - स मन य ऐक य-इ य जय- आ मदश न-य य व न च 2.41 Satva śhuddhi-saumansya-aikāgrya-indriya jaya- ātma darśhana yogyatvāni cha 2.42 स त ष दन म स खल भ 2.42 स त ष अन म स खल भ 2.42 Santośhādanuttamaḥ sukha-lābhaḥ 2.43 क य-इ य- स अश - य त तपस 2.43 क य-इ य- स अश - य त तपस
2.43 Kāya indriya siddhiḥ aśhuddhi-kśhayāt tapasaḥ 2.44 व य य त इ द वत स य ग 2.44 व य य त इ द वत स य ग 2.44 Svādhyāyāt iṣhṭadevatā saṃprayogaḥ 2.45 सम ध स ई र- णध न त 2.45 सम ध स ई र- णध न त 2.45 Samādhi siddhiḥ Īśhvara-praṇidhānāt 2.46 थर-स खम सनम 2.46 थर-स खम आसनम 2.46 Sthira-sukhaṃ āsanaṃ 2.47 य -श थ य-अन तसम प य 2.47 य -श थ य-अन त-सम प य 2.47 Prayatna-śhaithilya-ananta samāpattibhyāṃ 2.48 तत ऽन भघ त
2.48 तत अन भघ त 2.48 Tato dvandvānabhighātaḥ 2.49 त मन स त स- सय ग त व छ द ण य म 2.49 त मन स त स- सय ग त व छ द ण य म 2.49 Tasmin sati śhvāsa-praśhvāsayoḥ gativicchedaḥ prāṇāyāmaḥ 2.50 ब ऽ य तर- त भ-व द श-क ल- स खय भ प र द घ -स आम 2.50 ब ऽ य तर- त भ-व द श-क ल- स खय भ प र द घ -स आम 2.50 Bāhyābhyantara stambha vṛuttiḥ deśhakāla-saṃkhyābhiḥ paridṛuṣhto dīrghasūkśhmaḥ 2.51 ब ऽऽ य तर- वषय ऽऽ प चत थ 2.51 ब ऽऽ य तर- वषय ऽऽ प चत थ
2.51 Bāhyābhyantara viṣhayākśhepī chaturthaḥ 2.52 तत यत क श ऽऽवरणम 2.52 तत यत क श ऽऽवरणम 2.52 Tataḥ kśhīyate prakāśhāvaraṇaṃ 2.53 ध रण स च य यत मनस 2.53 ध रण स च य यत मनस 2.53 Dhāraṇāsu cha yogyatā manasaḥ 2.54 व वषय ऽस य ग च व प ऽन क र इव इ य ण य ह र 2.54 व वषय-अस य ग च - व प-अन क र इव इ य ण य ह र 2.54 Sva-viṣhya-asaṃprayoge chittasvarūpānukāra iva indriyānāṃ pratyāhāraḥ 2.55 तत परम व यत इ य ण म 2.55 तत परम व यत इ य ण म 2.55 Tataḥ paramā vaśhyatā indriyānāṃ
Patanjali s yoga sūtras -Dr. B V Venkatakrishna śāstry Pāda 3 - वभ त प द 3.1 द श-ब ध च य ध रण 3.1 द श-ब ध च य ध रण 3.1 Deśha bandhaḥ chittasya dhāraṇā 3.2 तऽ यय कत नत य नम 3.2 तऽ यय- एकत नत य नम 3.2 Tatra pratyayaikatā dhyānaṃ 3.3 तद व अथ म ऽ नभ स व प-श य मव सम ध 3.3 तद व अथ म ऽ नभ स व प-श य मव सम ध
3.3 Tadeva artha-mātra-nirbhāsaṃ svarūpa śhūnyamiva samādhiḥ 3.4 ऽयम कऽ स यम 3.4 ऽयम एकऽ स यम 3.4 Trayamekatra saṃyamaḥ 3.5 त जय त ल क 3.5 त जय त ल क 3.5 Tajjayāt prajñā lokaḥ 3.6 त य भ मष व नय ग 3.6 त य भ मष व नय ग 3.6 Tasya bhūmiṣhu viniyogaḥ 3.7 ऽयम तर ग प व य 3.7 ऽयम तर ग प व य 3.7 Trayamantaraṇgaṃ pūrvebhyaḥ 3.8 तद प ब हर ग नब ज य 3.8 तद प ब हर ग नब ज य
3.8 Tadapi bahiraṇgaṃ nirbījasya 3.9 य थ न- नर ध-स क रय अ भभव- दभ व नर ध- ण च ऽ वय नर ध-प रण म 3.9 य थ न- नर ध-स क रय अ भभव- दभ व नर ध- ण च ऽ वय नर ध-प रण म 3.9 Vyutthāna nirodha saṃskārayoḥ abhibhavaprādurbhāvau nirodha-kṣhaṇa chittānvayo nirodha pariṇāmaḥ 3.10 त य श तव हत स क र त 3.10 त य श तव हत स क र त 3.10 Tasya praśhāntavāhitā saṃskārāt 3.11 सव थ -ऐक मतय य दय च य सम धप रण म 3.11 सव थ -ऐक मतय य दय च य सम धप रण म 3.11 Sarvārthatā aikāgratayoḥ kśhayodayau chittasya samādhi pariṇāmaḥ
3.12 श त-उ दत त य यय च य एक मत प रण म 3.12 श त-उ दत त य यय च य एक मत प रण म 3.12 Śhānta uditau tulya pratyayau chittasya ekāgratā pariṇāmaḥ 3.13 एत न भ त य ष धम -ल ण -अव थ - प रण म य खय त 3.13 एत न भ त -इ य ष धम -ल ण -अव थ - प रण म य खय त 3.13 Etena bhūtendriyeṣhu dharma lakṣhaṇaavasthā pariṇāmāḥ vyākhyātāḥ 3.14 श त-उ दत-अ यपद य-धम न प त धम 3.14 श त-उ दत-अ यपद य-धम न प त धम 3.14 Śhānta-udita-avyapadeśhya dharmānupātī dharmī
3.15 बम ऽ य व प रण म ऽ य व ह त 3.15 बम अ य व प रण म अ य व ह त 3.15 Kramānyatvaṃ parināmānyatve hetuh 3.16 प रण मऽयस यम दत त न गत नम 3.16 प रण म-ऽय-स यम Ðअत तÐअन गत- नम 3.16 Parināma traya saṃyamād atīta-anāgata jñānaṃ 3.17 श द थ यय न इतर तर ऽ य स त स कर, त वभ ग-स यम त सव भ त-ऋत नम 3.17 श द थ यय न इतर तर ऽ य स त स कर, त वभ ग-स यम त सव भ त-ऋत नम 3.17 Śhabda-artha pratyayānāṃ itaretaraadhyāsāt saṃkaraḥ, tatpravibhāgasaṃyamāt sarva-bhūta-ṛuta jñānaṃ 3.18 स क रस करण त प व ज त- नम 3.18 स क रस करण त प व ज त- नम
3.18 Saṃskāra-sākśhātkāraṇāt pūrva-jātijñānaṃ 3.19 यय य पर च - नम 3.19 यय य पर च - नम 3.19 Pratyayasya parachitta-jñānaṃ 3.20 न च तत स ल बन त य अ वषय भ त व त 3.20 न च तत स ल बन त य अ वषय भ त व त 3.20 Na cha tat sālaṃbanaṃ tasya a- viṣhayībhūtatvāt 3.21 क य- पस यम त त म श त भ च क श ऽस य ग अ तध नम 3.21 क य- पस यम त त म -श - त भ च क श-अस य ग अ तध नम 3.21 Kāya rūpa saṃyamāt tadgrāhya śhaktistambhe cakṣhuḥ prakāśha-asaṃprayoge antardhānaṃ 3.22 एत न श द ऽ तध नम म
3.22 एत न श द-आ द-अ तध नम म 3.22 Etena śhabdādyantardhānaṃ uktam 3.23 स पबम न पबम च कम तत स यम त अपर त न अ र य व 3.23 स पबम न पबम च कम तत स यम त अपर त न अ र य व 3.23 Sopakramaṃ nirupakramaṃ cha karma tat saṃyamāt aparānta-jñānaṃ ariṣhṭebhyo vā 3.24 म य ऽऽ दष बल न 3.24 म ऽ -आ दष बल न 3.24 Maitryādiṣhu balāni 3.25 प ष ह तबल द न 3.25 प ष ह तबल द न 3.25 Rūpeṣhu hasti-balādīni 3.26 व य ल क य स त स आम- यव हत-
व क न म 3.26 व -आल क य स त स आम- यव हत- व क न म 3.26 Pravṛuttyālokanyāsāt sūkśhma-vyavahitaviprakṛuṣhṭānāṃ 3.27 भ वन- न स य स यम त 3.27 भ वन- न स य स यम त 3.27 Bhuvana-jñānaṃ sūrye saṃyamāt 3.28 च त र य ह नम 3.28 च त र य ह नम 3.28 Chandre tārā-vyūha-jñānaṃ 3.29 व त त नम 3.29 व त त नम 3.29 Dhruve tadgati- jñānam 3.30 न भचब क य य ह नम 3.30 न भचब क य य ह नम
3.30 Nābhi-chakre kāya-vyūha-jñānam 3.31 क ठक प पप स नव 3.31 क ठक प पप स नव 3.31 Kaṇṭha-kūpe kṣhut-pipāsā nivṛuttiḥ 3.32 क म -न य थ य म 3.32 क म -न य थ य म 3.32 Kūrma-nādyāṃ sthairyaṃ 3.33 म ध य त ष स -दश नम 3.33 म ध य त ष स -दश नम 3.33 Mūrdha-jyotiṣhi siddha-darśhanaṃ 3.34 तभ सव म 3.34 तभ त व सव म 3.34 Prātibhād vā sarvaṃ 3.35 दय च स वत 3.35 दय च स वत 3.35 Hṛudaye chitta-saṃvit
3.36 स व-प षय अ य त ऽस क ण य यय वश ष भ ग पर थ त व थ स यम त प ष नम 3.36 स व-प षय अ य त ऽस क ण य यय वश ष भ ग पर थ त व थ स यम त प ष नम 3.36 Sattva-puruṣhayoḥ atyanta-asaṃkīrṇayoḥ pratyaya-aviśheṣho bhogaḥ, parārthāt svārtha saṃyamāt puruṣha jñānaṃ 3.37 तत तभ- वण-व दन त Ðअदश - अ व द-व त ज य त 3.37 तत तभ- वण-व दन त Ðअदश - अ व द-व त ज य त 3.37 Tataḥ prātibha-śhrāvaṇa-vedanātadarśha asvāda vārtāḥ jāyante 3.38 त सम ध व पसग य थ न स य 3.38 त सम ध व पसग य थ न स य
3.38 Te samādhau upasargāḥ vyutthāne siddhayaḥ 3.39 ब ध-क रण-श थ य त च रस व दन त च च य परशर र ऽऽव श 3.39 ब ध-क रण-श थ य त च रस व दन त च च य परशर र ऽऽव श 3.39 Bandha-kāraṇa śhaithilyāt prachārasaṃvedanāt cha chittasya para-śharīraāveśhaḥ 3.40 उद नजय त जल-प क-क टक दष अस ग उ ब त 3.40 उद नजय त जल-प क-क टक दष अस ग उ ब त 3.40 Udāna jayāt jala-paṇka kaṇṭaka-ādiṣhu asaṇgaḥ utkrāntiśhcha 3.41 सम नजय त वलनम 3.41 सम नजय त वलनम 3.41 Samāna jayāt jvalanaṃ
3.42 ऽ ऽऽक शय स ब धस यम त द य ऽम 3.42 ऽ ऽऽक शय स ब धस यम त द य ऽम 3.42 Śhrotra-ākāśhayoḥ saṃbandha-saṃyamāt divyam śhrotraṃ 3.43 क य ऽऽक शय स ब ध स यम त लघ - त लसम प आक शगमनम 3.43 क य ऽऽक शय स ब ध स यम त लघ - त लसम प आक शगमनम 3.43 Kāya-Ākāśhayoḥ saṃbandha-saṃyamāt laghu-tūla samāpatteścha ākāśha gamanaṃ 3.44 ब हरक पत व मह वद ह तत क श वरण य 3.44 ब हरक पत व मह वद ह तत क श वरण य
3.44 Bahirakaliptā vṛuttiḥ mahā videhā, tataḥ prakāśhāvaraṇa-kśhayaḥ 3.45 थ ल व प-स आम ऽ वय ऽथ व व-स यम त भ तजय 3.45 थ ल- व प-स आम-अ वय-अथ व व-स यम त भ तजय 3.45 Sthuḹa svarūpa sūkśhma anvaya arthavattva saṃyamāt bhūta jayaḥ 3.46 तत अ णम द दभ व क यस पत त म ऽन भघ त 3.46 तत अ णम द दभ व क यस पत त म ऽन भघ त 3.46 Tato aṇimādi prādurbhāvaḥ kāya saṃpat taddharmānabhighātaścha 3.47 प-ल व य-बल-वळ-स हनन व न क यस पत 3.47 प-ल व य-बल-वळ-स हनन व न
क यस पत 3.47 Rūpa-lāvaṇya-bala-vajra saṃhananatvāni kāya saṃpat 3.48 महण- व प ऽ मत ऽ वय ऽथ व व-स यम त इ य-जय 3.48 महण- व प- अ मत Ðअ वय-अथ व व- स यम त इ य-जय 3.48 Grahaṇa-svarūpa asmitā anvyārthavatva saṃyamāt indriya jayaḥ 3.49 तत मन ज व व वकरणभ व ध नजय 3.49 तत मन ज व व वकरणभ व ध नजय 3.49 Tato manojavitvam vikaraṇa bhāvaḥ pradhāna jayaḥścha 3.50 स व-प ष ऽ यथ खय त-म ऽ य सव - भ व ऽ ध त व, सव - त व च 3.50 स व-प ष-अ यथ खय त-म ऽ य सव -भ व -अ ध त व, सव - त व च
3.50 Satva-puruṣha anyathā-khyāti mātrasya sarva-bhāva-adhiṣhṭhātṛutvam sarvajñātṛutvaṃ cha 3.51 त र य द प द षब ज य क व यम 3.51 त र य द प द षब ज य क व यम 3.51 Tadvairāgyādapi doṣha bīja kśhaye kaivalyaṃ 3.52 थ य प नम ऽण स ग- मय-अकरण, प नर न स ग त 3.52 थ न -उप नम ऽण स ग- मय-अकरण, प न -अ न स ग त 3.52 Sthānyupanimaṇtraṇe saṇga-smayaakaraṇam, punaḥ aniṣhṭa-prasaṇgāt 3.53 ण-त बमय स यम त वव कज नम 3.53 ण-त बमय स यम त वव कज नम 3.53 Kśhaṇa-tat-kramayoḥ saṃyamāt vivekajaṃ jñānaṃ
3.54 ज त-ल ण-द श अ यतम ऽनव छ द त त यय तत तप 3.54 ज त-ल ण-द श अ यतम ऽनव छ द त त यय तत तप 3.54 Jāti-lakśhana-deśhaiḥ - anyatama anavacchedāt tulyayoḥ tataḥ pratipattiḥ 3.55 त रक सव वषय सव थ - वषयबम च त वव कज नम 3.55 त रक सव वषय सव थ - वषयबम च त वव कज नम 3.55 Tārakaṃ sarva-viṣhayaṃ sarvathā viṣhaya kramaṃ cheti vivekajaṃ jñānaṃ 3.56 स व-प षय श -स य क व यम 3.56 स व-प षय श -स य क व यम 3.56 Satva-puruṣhayoḥ śhuddhi sāmye kaivalyaṃ
Patanjali s yoga sūtras -Dr. B V Venkatakrishna śāstry Pāda 4 क व य प द 4.1 ज म-औष ध-म ऽ-तप -सम धज स य 4.1 ज म-औष ध-म ऽ-तप -सम धज स य 4.1 Janma-auṣhadhi-mantra-tapaḥ-samādhijāḥ siddhayaḥ 4.2 ज य तर-प रण म क य ऽऽप र त 4.2 ज य तर-प रण म क य ऽऽप र त 4.2 Jātyantara-pariṇāmāḥ prakṛutyāpūrāt 4.3 न म अ य जक क त न वरण-भ द त ऽकवत 4.3 न म अ य जक क त न वरण-भ द त ऽकवत 4.3 Nimittaṃ aprayojakaṃ prakṛutīnāṃ varaṇa
bhedastu tataḥ kśhetrikavat 4.4 नम ण- च न अ मत -म ऽ त 4.4 नम ण- च न अ मत -म ऽ त 4.4 Nirmāṇa-chittāni asmitā-mātrāt 4.5 व भ द य जक च मन क ष म 4.5 व भ द य जक च म अन क ष म 4.5 Pravṛutti bhede prayojakaṃ chittaṃ ekaṃ anekeṣhāṃ 4.6 तऽ य नमन शयम 4.6 तऽ य नमन शयम 4.6 Tatra dhyānamanāṣhayaṃ 4.7 कम ऽश ल ऽक ण य गन, ऽ वध इतर ष म 4.7 कम -अश ल-अक ण -य गन, ऽ वध इतर ष म 4.7 Karma-aśhukla- akṛuṣhṇaṃ yoginaḥ trividhaṃ itareṣhāṃ
4.8 तत त प क ऽन ग ण न एव अ भ य व सन न म 4.8 तत त प क - अन ग ण न एव अ भ य व सन न म 4.8 Tataḥ tadvipāka-anuguṇānāṃ eva abhivyaktiḥ vāsanānāṃ 4.9 ज त-द श-क ल- यव हत न अ प आन तय म तस क रय एक प व त 4.9 ज त-द श-क ल- यव हत न अ प आन तय म तस क रय एक प व त 4.9 Jāti-deśha-kāla-vyavahitānām api ānantaryaṃ, smṛuti saṃskārayoḥ ekarūpatvāt 4.10 त स मन द व च ऽऽ शष न य व त 4.10 त स अन द व च ऽऽ शष न य व त 4.10 Tāsāmanāditvaṃ chāśhiṣho nityatvāt 4.11 ह त -फल ऽऽ य ऽऽल बन स ग ह त व त एष
अभ व तदभ व 4.11 ह त -फल ऽऽ य ऽऽल बन स ग ह त व त एष अभ व तदभ व 4.11 Hetu-phalāśhraya-ālaṃbanaiḥ saṃgṛuhītatvāt eṣhāṃ abhāve tadabhāvaḥ 4.12 अत त ऽन गत व पत ऽ त अ वभ द त धम न म 4.12 अत त ऽन गत व पत ऽ त अ वभ द त धम न म 4.12 Atītānāgataṃ svarūpato- asti, adhvabhedāt dharmāṇāṃ 4.13 त Ð य -स आम ग ण ऽऽ म न 4.13 त Ð य -स आम ग ण ऽऽ म न 4.13 Te vyakta-sūkśhmāḥ guṇātmānaḥ 4.14 प रण म क व त व त त वम 4.14 प रण म क व त व त त वम 4.14 Pariṇāmaikatvāt vastu tattvaṃ
4.15 व त स य च -भ द त तय व भ प थ 4.15 व त स य च -भ द त तय व भ प थ 4.15 Vastusāmye chittabhedāt tayorvibhakataḥ panthāḥ 4.16 न च क- च -त ऽ व त,तद म णक तद क य त 4.16 न च क- च -त ऽ व त,तद म णक तद क य त 4.16 Na chaika chitta tantraṃ vastu tad apramāṇakaṃ tadā kiṃ syāt? 4.17 तदपर ग ऽप व त च य व त त ऽ तम 4.17 तदपर ग -अप व त च य व त त - अ तम 4.17 Taduparāga-apekśhitvāt chittasya vastu jñāta-ajñātaṃ
4.18 सद त च -व य त भ प ष य अप रण म व त 4.18 सद त च -व य त भ प ष य अप रण म व त 4.18 Sadā jñātāḥ chitta vṛuttayaḥ tatprabhoḥ puruṣhasya apariṇāmitvāt 4.19 न तत व ऽऽभ स य व त 4.19 न तत व-आभ स य व त 4.19 Na tat svābhāsaṃ dṛuśhyatvāt 4.20 एकसमय च भय ऽनवध रणम 4.20 एकसमय च-उभय-अनवध रणम 4.20 Eka samaye cha ubhaya-anavadhāraṇaṃ 4.21 च ऽ तर य ब -ब Ð अ त स ग म तस क र 4.21 च -अ तर य ब -ब Ð अ त स ग म तस क र 4.21 Chittāntara-dṛuśhye buddhi-buddheḥ ati-
prasaṇgaḥ smṛuti-saṃkaraścha 4.22 चत अ त-स बम य तद क र ऽऽप वब -स व दनम 4.22 4.22 Chiteḥ aprati-saṃkramāyāḥ tadākārāpattau sva-buddhi-saṃvedanaṃ 4.23 - य पर च सव ऽथ 4.23 - य-उपर च सव - अथ 4.23 Draśhtṛu-dṛuśhyoparaktaṃ chittam sarvārthaṃ 4.24 तदस खय य-व सन भ चऽम प पर थ स ह यक र व त 4.24 तदस खय य-व सन भ चऽम प पर थ स ह य-क र व त 4.24 Tad asaṃkhyeya-vāsanābhiḥ chitramapi parārthaṃ saṃhatya-kāritvāt 4.25 वश षद श न आ म-भ वन - व नव
4.25 वश षद श न आ म-भ वन - व नव 4.25 viśheṣha-darśhinaḥ Ātma-bhāva-bhāvanā vinivṛuttiḥ 4.26 तद ह वव क- न न क व य भ र च म 4.26 तद ह वव क- न न क व य भ र च म 4.26 Tadā hi viveka nimnaṃ kaivalyaprāgbhāraṃ chittaṃ 4.27 त छ ष यय ऽ तर ण स क र य 4.27 त छ ष यय ऽ तर ण स क र य 4.27 Tacchidreṣhu pratyayāntarāṇi saṃskārebhyaḥ 4.28 ह नम ष ल शवद म 4.28 ह नम ष ल शवद म 4.28 Hānameṣhāṃ kleśhavaduktaṃ 4.29 स खय न ऽ प अक स द य- सव थ Ð वव कखय त धम म घ सम ध 4.29 स खय न ऽ प अक स द य- सव थ Ð
वव कखय त धम म घ सम ध 4.29 Prasaṃkhyāne-api-akusīdasya sarvathā viveka-khyāteh dharma-meghaḥ samādhiḥ 4.30 तत ल श-कम - नव 4.30 तत ल श-कम - नव 4.30 Tataḥ kleśha-karma nivṛuttiḥ 4.31 तद -सव ऽऽवरण-मल प त य न य ऽऽन य त य अ पम 4.31 तद -सव -आवरण-मल प त य न य- आन य त य अ पम 4.31 Tadā sarva-āvaraṇa-malopetasya jñānasya ānantyāt jñeyaṃ alpaṃ 4.32 तत क त थ न प रण म-बमसम ग ण न म 4.32 तत क त थ न प रण म-बमसम ग ण न म 4.32 Tataḥ kṛutārthānāṃ pariṇāma-krama-
samāptiḥ guṇānāṃ 4.33 ण- तय ग प रण म ऽपर त- नम बम 4.33 ण- तय ग प रण म ऽपर त- नम बम 4.33 Kśhaṇa-pratiyogī parināma-aparāntanirgrāhyaḥ kramaḥ 4.34 प ष थ -श य न ग ण न त सव क व य व प- त Ð व च तश र त 4.34 प ष थ -श य न ग ण न त सव -क व य व प- त Ð व च तश - इ त 4.34 Puruṣhārtha-śhūnyānāṃ gunānāṃ pratiprasavaḥ kaivalyaṃ svarūpa-pratiṣhṭhā vā chiti-shakteḥ - iti
Dr. B V Venkatakrishna Sastry Hindu University of America www.hindu-university.edu Namaste 1. I am seeking your expertise and help in auditing the attached Digital Educational Source material on Patanajli s Yoga sutra. 2. This document is functionally looked at as an Original Text Resource which has: - Multilingual text characters display (Devanagari Sanskrit and Roman script characters with diacritical marking) - Searchable text in Non-Roman script (Devanagari) - Searchable text in Uni-code / IPA diacritical marks - Generally secure as per the standard security of the Software, permitting the copy rights option /e-book options for ISBN numbered publication. - Web deliverable Sanskrit text with IPA notation in a browser friendly-user friendly way. -Usable offline - online courseware references for teaching. 2A. The focus here is just not limited to this one text that has been created; the text can be any other classic in any non-roman script- Brahma sutra, Sayana bhashya or Tirukkural! This is just a model. 2B In the current status of TITUS and Clay library projects, it is seen that the Devanagari Sanskrit and other Indic language texts are presented in the roman script; and at some points in the IPA notation / Kyoto convention / I-Trans and the like. This creates difficulty in appropriate referencing and documenting. The imagescan model does not help in the text string search! And that could be frustrating. I know the word is there in this text, but where? and how many times is it used in what contexts? How do I quote the text reference? that is the perennial difficulty of the writers of papers and articles, students and scholars in general. Dr. B V Venkatakrishna Sastry E-mail: sastry_bvk@hindu-university.edu 1
Dr. B V Venkatakrishna Sastry Hindu University of America www.hindu-university.edu 3. The eventual goal is to bring out multilingual, text-searchable version of the Sanskrit source works and promote Sanskrit Research ( an of course research which can use the non-roman script documents related to Sacred traditions). One off shot of this could be the complete Veda with accent markings, in a searchable mode, with voice- all integrated for on line users. That is combining the Sacred language Tradition and language technology. I believe that the presentation of the source material should be matching the pace of the technology trends and society be it the good old hand scripting on palm leaves model which evolved through the phases of parchment paper, cloth, hand printing, type writing, machine printing, soft copy on user system to the online resource sitting in cyber space at some url! That is the way to keep the connection of the traditions with the current generations, based on the inspiration of the Maha-Narayana upanishadic statement reading < vedanta-vijnana suniscatartha> -The true and vigilant investigators of Vedas assess their understanding of Veda on a combined three fold platform of logic of revelation (Vedanta darshana), objective investigation ( Vijnana) and following it up with the experiential yoga. 4. The attached PDF file is version 1.0 of the Yoga sutras of Patanjali. This version has used some features of the software s, which would meet the basic requirements of the scholars. The update versions would bring in the advanced features of interactivity, notes and voice. The tools are already there. Now it is the time needed for putting together the pieces in a user friendly way and traditionally acceptable way. Of course the costs issue will always be there. Right now, it is a labor of love. Dr. B V Venkatakrishna Sastry E-mail: sastry_bvk@hindu-university.edu 2
Dr. B V Venkatakrishna Sastry Hindu University of America www.hindu-university.edu 5. What I request from you is your critiquing observationsguidance on the following aspects. You may respond to the following questions in the normal mail mode: (For the tech-savvy users:- I have not moved to the use of Online form response submission at this point! Please excuse the inconvenience to hold you back on the e-mail response mode please). 1. Do you feel that this model of presenting the Sanskrit source works with multilingual feature meets some need of the users beyond the currently available models/ web sources? 2. What other features would you like to see in this model of Digital text presentation? 3. Would you be interested in participating this venture in any/all capacities of contributor, reviewer, Editor, User, Any other? 4. What would be your expectation as the next text in this model- (Grade your preference )Bhagavadgita, Panini s Ashtadhyayi, Manusmriti, Vedas, Upanishats, Commentaries of Upanishads, Ramayana, Mahabharata, Any other? Dr. B V Venkatakrishna Sastry E-mail: sastry_bvk@hindu-university.edu 3
Dr. B V Venkatakrishna Sastry Hindu University of America www.hindu-university.edu 5. What is your preference for the additional (Indic -?) language to be seen along with Devanagari script and Roman alphabet character with diacritical marks? 6. Any other suggestions? Regards BVK Sastry Dr. B V Venkatakrishna Sastry E-mail: sastry_bvk@hindu-university.edu 4