SAHITYADARPANAH OF VISWANATHAKAVIRAJAH
|
|
- Violet McGee
- 5 years ago
- Views:
Transcription
1 SAHITYADARPANAH OF VISWANATHAKAVIRAJAH (Under the Project of content Generation with a view to develop E-Databank, E-Learning and E-Sources of Sanskrit Text.) Chief Director Prof. Radha Vallabh Tripathi Vice Chancellor Rashtriya Sanskrit Sansthan, Deemed University, New Delhi Director Prof. Azad Mishra Principal, Rashtriya Sanskrit Sansthan, Bhopal Campus National Coordinator Dr. Shukla Mukherjee Project Officer Project Co-ordinator Dr. Sugyan Kumar Mahanty Proof Readers Dr. Narayanan, E.R.Dr. Kailash Chandra Dash, Dr. Ramachandra Joisi Data Entry Operator Miss Laxmi Yadav 1
2 व न थक वर जक त स ह यदप ण वषयस च थम प र छ द त य प र छ द त त य प र छ द चत थ प र छ द प चम प र छ द ष प र छ द स म प र छ द अ म प र छ द नवम प र छ द दशम प र छ द स ह यदप णक रक वल 2
3 थम प र छ द थ र भ न व न न र सतप रसम क म व य धक ततय व द वत य : स म यम ध शर द दस दर च त स स म गर द व अप य तम स ततमथ न खल क शयत क शयत १ अ य थ य क य गतय क यफल र व फलव व म त क यफल य ह- चत व ग फल स ख द प घय म प क य द व यत त न त व प न यत २ चत व ग फल ह क यत Ôर म दव व त त य न र वण दवत Õ इ य द- क य क य व नव य पद श र ण स त त व उ च (भ मह न) Ôधम थ क मम ष व च य कल स च कर त क त त च स ध क य नष वणम Õ इ त क च क य म भ गव न र यणचरण र व द तव दन, एक श द स य स य त वग ल क क मध भव त इ य दव दव य य स स व अथ य स क म थ र व म त ज यधम फल नन स ध न त, म पय गव य य प य ध यक व च चत व ग ह व दश य न रसतय द ख द व प रणतब न म व ज यत परम न दस द हजनकतय स ख द व स क म रब न म प प न क य द व 3
4 नन त ह प रणतब भ स स व दश ष क म त क य य करण य इ य प न व यम कटक षध पशमन य य र ग य सतशक र पशमन य व क य व र गण सतशक र व स ध यस न य त? क च क य य प द य वम नप र ण ऽ य म Ôनर व दल भ ल क व त स दल भ क व व दल भ त श त स दल भ Õ इ त Ô वग स धन न यम Õ इ त च व ण प र ण ऽ प क य ल प य क च तक य खल न च श दम त धर य त व ण र श मह मन Õ इ त त न ह त न त य क य य व प न यत एत न भध य च द श तम त क व प त व क य म यप य क द ह-Ôतदद ष श द थ सग ण वनल क त प न क पÕ इ त एत च यम तथ ह-य द द षर हत य व क य व ग क र तद Ô य क र यम व म यदरय त ऽ यस त पस स ऽ य व नह त र सक ल ज व यह र वण Õ ध ध छ जत ब धतवत क क भकण न व वग म टक वल ठनव थ छन कम भभ ज Õ इ त अ य क य वध य वमश द षद तय क य व न य त य त व न(स) व न मक यत ऽ य ग क त, त म द य ल णद ष नन क द व श ऽ द न प न सव ऽप त च त, त ह य श द ष स ऽक य व य जक, य व न स उ मक य व य जक इ य श य म भयत आक यम ण मद क यमक य व कम प न य त न च क चद व श क य य दषय त तद दय द ष, क त ह सव म व क यम तथ ह- क य मभ त य रस य नपकष क व 4
5 त ष द ष वम प न ग यत अ यथ न यद ष न यद ष व यव थ ऽ प न य त यद व नक त Ô तद दय द ष अ न य य च द श त व य म य व ग र त ह य इ य द त Õ इ त क च एव क य वरल वषय न व षय व य त, सव थ नद ष य क तमस भव त न व षदथ नञ य ग इ त च ह Ôईष ष श द थ क यम Õ इ य नद षय क य व न य त स त स भव Ôईष ष Õ इ त च त, एतद प क यल ण न व यम, र दल ण क ट न व ध दप रह रवत न ह क ट न व ध दय र य र व य ह त म श क त प द यत रत यम व कत म त द तद दय ऽ प क य य उ च Ôक ट न व र दस ध र य न क यत द व प मत य रस न गम फ ट Õ इ त क च श द थ य सग ण व वश षणमन पप नम ग ण न रस कधम व य Ôय रस य ङ गन धम श य दय इव मन Õ इ य दन त न व तप दत व त रस भ य जक व न पच रत उपप त इ त च त? तथ ऽ यय म तथ ह- तय क य व प ण भमतय श द थ य रस ऽ त न व? न त च त, ग णव वम प न त, ग ण न तद वय- य तर क न वध य व अ त च त? कथ न रसव त व त वश षणम ग णव व यथ न पप य त ल यत इ त च त? त ह सरस व य व व य म, न सग ण व त न ह णम त द श इ त क न ऽ य यत नन Ôश द थ सग ण Õ इ यन न ग ण भ य जक श द थ क य य य व य भ य इ त च त? न, ग ण भ य जकश द थ व व य क य उ कष म ध यक वम, न त व प ध यक वम उ 5
6 ह-Ôक य य श द थ शर रम, रस द म, ग ण श य दवत, द ष क ण व दवत, र तय ऽवयवस थ न वश षवत, अल क र कटकक डल दवत Õ इ त एत न Ôअनल क त प न क पÕ इ त यद म, तद प पर तम अ य थ - सव स ल क र क च व फ ट ल क र व प श द थ क य म त त स ल क रश द थ य र प क य उ कष ध यक व त एत न Ôव क यज वतम Õ इ त व ज वतक र म प पर तम व रल क र प व त य च व चद फ ट ल क र व उद तम य क म रहर स एव ह वर त एव च प - त च म लतम लत स रभय ढ कद ब नल स च व म तथ प त स रत य प रल ल वध र व र ध स व तस त तल च त सम क ठत इ त एत च यम अ ह वभ वन वश ष म ल य स द हस कर ल क र य फ ट वम एत न Ôअद ष ग णव क यमल क र रल क तम रस वत क व क व न क त त च व द त Õ इ य द न म प क यल ण वमप तम य व नक र ण म -Ôक य य म व न -Õ इ त त क व वल क ररस दल ण प व न क य य म, उत रस द पम व? न,- ह लक द व त य त य द म त म नन य द रस द पम व न क य य म, तद अ ए थ णम जइ ए थ अह दअसअ पल ए ह म प हअ र अ धअ स ज ए मह णम ज ह स 6
7 (Ôअ अ नम ज त, अ ह, दवसक ल कय म प थक! र य यक! श य य मम नम य स Õ इ त स क तम ) इ य द व त म य य य व कथ क य यवह र इ त च त? न,-अ प रस भ सव य व त म, अ यथ Ôद वद म य तÕ इ त व य त य य तदन सरण पवय य वगत र प क य व य त अ व त च त? न, रसवत एव क य व ग क र त क य य य जन ह रस व दस ख प डद न र व दश वम ख न स क म रमत न र जप द न वन य न Ôर म दव व त त य न र वण दवत Õ इ य दक य - क य व नव य पद श र ण इ त चर तन र य व त तथ च न यप र ण ऽ य म - Ôव व द य ध न ऽ प रस एव ज वतम Õ इ त य वव कक र ण ऽ य म - क य य म न अ ग न, रस द प न क य च म त Õ इ त व नक र ण ऽ य म -Ôन ह कव र तव म नव ह ण मपदल भ, इ तह स द र व त स द Õ इ य द नन त ह ब ध तव त न क ष च न रस न प न क य व न य द त च त? न, रसव प तग तन रसपद न मव प रस न, ब धरस न व त ष रसव ग क र त य न रस व प ग ण भ य जकवण स व ष भ व दल क रस व च क य यवह र स रस दम क यब धस य ण एव य व मन न म Ôर तर म क य यÕ इ त, त न; र त स घटन वश ष व त स घटन य वयवस थ न प व त, आ मन त न व त य च व नक र ण म Ôअथ स दय य क य म य यव थत व य त यम न य त य भ द व भ म त Õ इ त 7
8 अ व य म व Ôक य य म व न -Õ इ त ववचन वर ध द व प तम त क प न क य म य यत व य रस मक क यम रस व प न प य य म रस एव म स र पतय ज वन ध यक य य त न वन त य क य व न ग क र त Ôर यत इ त रस Õ इ त य प य ग वतद भ स दय ऽ प ग त त रस यथ श य व सग ह वल य शयन द थ य क च छन - न य जम प गत य स चर नव य प य म खम व ध प रच य ज तप लक म ल य ग ड थल ल ज न म ख य ण हसत ब ल चर च बत अ ह स भ गश ग र य रस भ व यथ मह प र घव न दस ध व हक ण म अ भगव षय र तभ व रस भ स यथ य य ल यत श कस न जल ध प जग म डल, द य धरण, नख द तस त ध श, पद र दस ध गण शर दशम ख, प ण ल ब स र, य न व मस वध म कक ल, क म चद म नम मध र फ क स म कप पप य व मन वत म न श ग ण च पश नम लत म ग मक ड यत क णस र अ स भ गश ग र य तय वषय व स भ स एवम यत 8
9 द ष प न क य क व प? इ य य त द ष त य पकष क तद प थ व दय क ण वख ज व दय इव, श द थ र ण द ह र ण व, य भच रभ व द वश दव य व दय म ख व दय इव, स क य य मभ त रसमपकष य त क य य पकष क इ य य त एष वश ष द हरण न व य म ग ण दय क व प इ य य त उ कष ह तव ग ण ल क रर तय ३ ग ण श य दवत, अल क र कटकक डल दवत, र तय ऽवयवस थ न वश षवत, द ह र ण व श द थ र ण त य व क य य मभ त रसम कष य त क य य कष क इ य य त इह य प ग ण न रसधम व तथ प ग णश द ऽ ग ण भ य जकश द थ य पचय त अत Ôग ण भ य जक श द रस य कष क Õ इ य भवत त ग व म एष म प वश ष द हरण न व य म इ त म न र यणचरण र व दमध तस ह य ण वकण ध र व न थ पनपरम च य क वस - र कर दशभ ष व र वल सन भ ज गस ध व हकमह प व न थक वर जक त स ह यदप ण क य व प न पण न म थम प र छ द अ म लक रक -३ उद हरण क -६ 9
10 त य प र छ द व य व पम ह व य य यत क स य पद चय य यत पद थ न पर परस ब ध ब ध भ व पद चय य तदभ व ऽ प व य व Ôव न स च तÕ इ य प व य य त आक त तपय वस न वरह स च त ज स प नर क य व य व Ôग र प ष ह त Õ इ य द न म प व य व य त आस ब य व छ द ब व छ द ऽ प व य व इद न म च रत य द वद श द य दन तर च रत न ग छत त पद न स ग त य त अ क य य- तय र म थ धम व ऽ प पद चयधम वम पच र त व य चय मह व यम य यत क स य इ य व इ थ व य ध मतम १ इ थ म त व य व न मह व य व न च उ च त व त क Ô व थ ब धसम न म ग ग व यप य व य न म कव य व प न स ह य ज यत Õ इ त त व य यथ Ôश य व सग हम Õ इ य द मह व य यथ र म यण- मह भ रत-रघ व श द पद चय व य म य म त क पदल ण म यत आह वण पद य ग ह न वत क थ ब धक 10
11 यथ - घट य ग ह त तप दक य यव छ द अन वत त व यमह व य एक त स क न कपदव य न म अथ ब धक इ त कचटतप य द न म वण इ त बहवचनम वव तम एष व पम ह त अ भध अथ व य ल य य य त ध मत २ व य ऽथ ऽ भधय ब य ल य ल णय मत य य य जनय त य त श द य श य ३ त स क तत थ य ब धन द म भध उ मव न म यमव म य Ôग म नयÕ इ य त गव नयन व म पल य ब ल ऽ य व य य Ôस न दम प ड नयनमथ Õ इ त थम तप त, अन तर च Ôग वध नÕ Ôअ म नयÕ इ य द व व प प य ग श द य Ôस न दम नथ Õ आनयनपद य च Ôआहरणमथ Õ इ त स क तमवध रय त व च च स पदसम भ य ह र त, यथ -Ôइह भ नकमल दर मध न मध कर पब तÕ इ य व चद पद श त, यथ Ôअयम श दव य Õ इ य त च स क ततमथ ब धय त श द य श य तर न त रत श र भध न म स क त ग त ज त ग ण य य स च ४ ज तग प ड दष ग व दक ग ण वश ष ध नह त स व त धम श ल दय ह गव दक सज त य य क णगव द य य वत य त यश द एक य व चन ह रहर ड थड व थ दय य स य प व त धम प क दय एष ह 11
12 अ ध यण व यण त दप व पर भ त य प रकल प प क दश दव य ए व व ह य प धष स क त ग त, न य आन य य भच रद ष प त त अथ ल ण म य थ व ध त यय य ऽथ त यत ढ य जन ऽस ल ण श र प त ५ Ôक ल ग स ह सक Õ इ य द क ल ग दश द द श वश ष द प व थ ऽस भवन यय श दश य वस य न प ष द न य यय त, यय च Ôग ग य घ ष Õ इ य द ग ग दश द जलमय द प थ व चक व क त ऽस भवन व य स म य दस ब धन तट द ब धय त, स श द य प त व भ वक तर ई र न वत व श ल ण न म प व ह त ढ स र व उ र Ôग ग तट घ ष Õ इ त तप दन ल य य श त वप वन व तशय य ब धन प य जनम ह त वन प य य क य च स ब धन ल ण ऽ त स ग य त, इ य म -Ô ढ य जन ऽस Õ इ त क च Ôकम ण क शल Õ इ त ढ व द हर त त ष मयम भ य -क श ल त त य प ल य क श ह प म य ऽथ क त ऽस भवन वव चक व द- स ध य स ब धस ब धन द पमथ ब धय त तद य न म य त क श ह प थ य य प ल य व ऽ प द प य व म य थ व त अ य श द न य प न म म य च व न म म य प ल य य म य थ व Ôग श त Õ इ य प ल ण य त Ôगम ड Õ (उण द-२ ६७) इ त ग ध त ड यय न य प दत य ग श द य शयनक ल ऽ य ग त त द न ह म य थ य तर प य तर प व य थ ऽ वय स य 12
13 य द मन ऽ य प द न द ष प द नल ण ६ ढ व प द नल ण यथ -Ô त ध व तÕ य जन यथ -Ôक त वश तÕ अनय ह त द भ क त द भ च तनतय क वल ध वन व शन यय कत तय वयमलभम न र त स य आ मस ब धन ऽ दय प ष दय य त प व य जन भ व ढ, उ र त क त द न म तगहन व य जनम अ च म य थ य मन ऽ य प द नम ल णल ण य त पर य व पल ण म यनय भ द इयम व जह व थ य यत अप ण व य व य थ पर य वय स य उपल णह त व द ष ल णल ण ७ ढ य जनय ल णल ण यथ Ôक ल ग स ह सक Õ Ôग ग य घ ष Õ इ त च अनय ह प षतटय व य थ ऽ वय स य क ल गग ग श द व म नमप यत यथ व Ôउपक त बह त कम यत स जनत थत भवत परम वदधद शम व सद सख! स खतम व तत शरद शतम Õ अ पक र द न व य थ ऽ वय स य उपक त दय श द आ म नमप य त अपक रण य पक र द तप दन म य थ ब ध व पर यल ण स ब ध, फलम यपक र तशय इयम व जह व थ य यत आर प यवस न य य क त अ प ध त प व त भ दल ण वषय य नग ण य यत द य त तक त ८ स र प य नग ण य मत स यवस नक 13
14 वष यण अ नग ण य वषय य त न व सह त द य त तक स र प इयम व पक ल क र य ब जम ढ व प द नल ण स र प यथ -Ôअ त ध व तÕ अ ह तग णव न ऽ नग ण व प वसमव तग णत द य न त यत य जन यथ -Ôएत क त वश तÕ अ सव न न क तध रप ष नद श त ढ ल णल ण स र प यथ -Ôक ल ग प ष य यत Õ अ क ल गप षय र ध र ध यभ व स ब ध य जन यथ - Ôआय घ तम Õ अ य क रणम प घ त क य क रणभ वस ब धस ब य य त द य न त यत अ यव ल य न य भच र ण य कर व य जनम यथ व -र जक य प ष ग छ त Ôर ज स ग छ तÕ इ त अ व व मभ वल ण स ब ध यथ व - अ म ऽवयवभ ग Ôह त ऽयम Õ अ वयव वय वभ वल णस ब ध Ô ण ऽ प त ऽस Õ अ त क य ल ण इ थ स थ ण स Ôअम इ Õ अ त द य ल ण स ब ध एवम य प नग ण य प न व षय य यत द य- त तक स यवस न अ य त ष भ द ष प व द हरण य व तद वम क र ल ण स य तरस ब ध श त सकल अ प स य मत ग य त न ष डशभ दत ९ त प व अ भ द ल ण स य तरस ब ध क य क रणभ व दय अ श न प व द हरण य व ढ व प द नल ण स र प ग ण यथ एत न त ल न ह म त स ख न अ त लश द तलभव न ह प म य थ म प द य व स ष प दष न ह ष वत त य जन यथ -र जक म र ष त स श ष च ग छ स Ôएत र जक म र ग छ तÕ ढ व प द नल ण स यवस न ग ण यथ Ôत ल न ह म त स ख नÕ य जन यथ Ôर जक म र ग छ तÕ ढ ल णल ण स र प ग ण यथ Ôर ज ग ड क टक 14
15 श धय त Õ य जन यथ -Ôग व ह क Õ ढ ल णल ण स यवस न ग ण यथ Ôर ज क टक श धय तÕ य जन यथ Ôग ज प तÕ अ क चद ह - ग सहच रण ग ण ज यम दय ल य त त च ग श द य व ह क थ भध न न म भव त तदय म - ग श द य ग ह तस क त व ह क थ म भघ - त मश य व ग श द थ म ब धन च अ भध य वरत व वरत य प न थ न भ व त अ य च प नग श द न व ह क थ न भध यत, क त व थ सहच रग णस ज य न व ह क थ गत ग ण एव ल य त तद य य न म य त तथ ह- अ ग श द ह क थ त यत, न व? आ ग श द द व व? ल त ग ण? अ वन भ व? त, न थम, व ह क थ ऽ य स क तत व त न त य, -अ वन भ वल य य थ य श द ऽ वय व श स भव त श द क श द न व प य त न त य,-य द ह ग श द ह क थ न त यत, तद ऽ य व ह कश द य च स म न धकर यमसम जस य त त म द ग श द म यय व य व ह कश द न सह वयमलभम न - ऽ व दस ध य स ब ध ह क थ ल य त व ह क य व तशयब धन य जनम इय च ग णय ग ण य यत प व त पच र म ण छ उपच र ह न म य त वशक लतय श दय स य तशयम ह न भ द त त थगनम म यथ अ नम णवकय Õ श लपटय त न य त भ द त त, त म द वम दष श व ल ण य य य ग ढ ग ढ व ध य फलल ण १० य जन य अ भ द ल ण द श त त य जन प य य य ग ढ ग ढतय य क ध भ व ष डश भ द त ग ढ, क य थ भ वन प रप वब वभवम व यथ Ôउपक त बह त -Õ इ त अग ढ अ त फ टतय सव जनस व यथ उप दश त क मन न य वनमद एव ल लत न 15
16 अ Ôउप दश तÕ इ यन न Ôआ व कर तÕ इ त ल यत आ व क - र तशय भध यव फ ट त यत ध म धम गत व न फल य त अ प ध एत अन तर ष डशभ द ल ण फल य ध म गत व न धम गत व न च य क ध भ व श द द यथ Ô न ध य मलक त ल वयत व ल ल क घन व त श क रण पय दस द म न दक क कल क म स त ढ कठ र दय र म ऽ म सव सह व द ह त कथ भ व य त हह ह द व ध र भव Õ अ य तद खस ह ण प र म ध म ण ल य त य व तशय फलम Ôग ग य घ ष Õ इ य तट श त वप वन व पधम य तशय फलम तद व ल ण भ द व र श मत ब ध ११ ढ व फल श द त च व र श ल ण भ द क च पदव यगत व न य क त अ प ध त अन तर व र श द त पदगत व यथ -Ôउपक त बह त Õ इ त एवमश त क र ल ण अथ य जन वरत व भध स यय ऽथ ब यत पर १२ स व य जन न म श द य थ दक य च 16
17 Ôश दब कम ण वर य य प र भ व Õ इ त नय न भध ल ण त पय य स तस ष व ष व वमथ ब ध य व प ण स यय अपर ऽ य ऽथ ब यत स श द य थ य क त यय द श य जन वननगमन य यन द यपद श वषय य जन न म त अ भध ल ण म ल श द य य जन ध १३ अ भधम ल म ह अन क थ य श द य य स य ग न य त एक थ ऽ यध ह त य जन स ऽ भध य १४ आ दश द य ग दय उ ह Ôस य ग व य ग स हचय वर धत अथ करण ल ग श द य य य स न ध स म य म चत द श क ल य वर दय श द थ य नव छ द वश ष म तह तव Õ इ त Ôसश खच ह र Õइ त श खच य ग न ह रश द व ण म व भध अश खच ह र Õ इ त त य ग न तम व Ô थ ण व द Õइ त थ ण शव Ôसव ज न त द व Õ इ त द व भव न Ôक पत मकर वज Õ इ त मकर वज क म Ôद व प र र Õ इ त प र र शव Ôमध न म पक Õ इ त मध व स त Ôप त व द यत म खम Õ इ त म ख स म यम Ô वभ त गगन च Õ इ त च शश Ô न श च भ न Õ इ त च भ न व Ôभ त रथ गम Õ Ôरथ गम Õ इ त नप सक य य रथ ग च म वर त व द एव वश ष त तक न क य इ त त य वषय न द त 17
18 इद च क ऽ यसहम न आह -Ô वर ऽ प क क द प क य वश ष त तक द व उद द प ऽ प म न प ठ दश श ग र दरस वश ष त तक द वÕ इ त एत षय उद हरणम चतम व इ त, त न; तथ ह वर क व दय उद दय व य य पम व वश ष य यय त, न खल क त मन क थ श द य क थ नय ण प वश षम क च य द य व चदन क थ श द न करण द नयम भ व द नय तय र यथ य रन प वरव- श न क नयमन व य, तद तथ वध थल ष न ग क र स ग ; न च तथ, अत एव ह ष न पण त व Ôक यम ग वर न ग यत Õ इ त च नय, इ यलम पज य न म य न य य न ष कट न प ण आ दश द त Ôएत व म तन Õ इ य द ह त दच द भ तन द न कमलक रक क र वम एवम क म नथ ऽ भधय नय त य श द थ य य थ ब ह त श स ऽ भध म ल य जन यथ मम त तप द न मह प चत द शभ ष वल सन भ ज ग- मह कव र च श खरस ध व हक ण म Ôदग ल घ व ह मन सज स म लय त जस जकल ग ह तग रम व व व त भ ग भ न शक त ण ग रग र ग ढ च ध रयन ग म य वभ तभ षततन र ज य म व लभ Õ अ करण न भधय उम व लभश द य म न न मह द व व लभभ न द वन प त प ऽथ नय त य जनय व ग र व लभ प ऽथ ब यत एवम यत ल ण म ल म ह ल ण प यत य य क त त य जनम यय य यत स य य जन ल ण य १५ 18
19 Ôग ग य घ ष Õ इ य द जलमय थ ब धन द भध य तट थ ब धन च ल ण य वरत य यय श त वप वन व तशय दब यत स ल ण म ल य जन य यत एव श द य जन म व थ म ह व ब यव य न म यस न धव यय त वद शक ल न क क दक य च १६ य जन त स ब यत त व व य त वद शक लव श य यथ मम Ôक ल मध क पत एष च प पध व ध र वह त र तख दहर सम र क ल वन यम प व ज लक जम ज - द र प त कथय क करण यम Õ अ त द श त श छ नक म क वय यत म त सख त कय च ब यव श य यथ Ô न श ष य तच दन तनतट नम र ग ऽधर न दरमन जन प ल कत त व तव य तन म य व द न! द त! ब धवजन य तप ड गम व प न त मत गत स न प न त य धम य तकम Õ अ तद तकम व र त गत स त वपर तल णय ल यम त य च र त म त य य तप दत व श य य त अ यस न धव श य यथ 19
20 Ôउअ ण चल ण प द, भ सण प भ र हइ बल आ ण मलमरगअभ अणप र ठआ (द ) स खस व Õ (Ôप य न ल न प द ब सन प र जत बल क नम लमरकतभ जनप र थत श खश रव Õ स क त छ य ) अ बल क य न प द व न व त वम, त न य द श य वजन वम, अत स क त थ नम त द त कय प स न हत छ नक म क य यत अ व थ न नज न व प य य थ व श य य जनम Ô भ नक ठ व नध र क क र य भध यत Õ इ य क र य क क भ द आकर य त य एत श य यथ Ôग परत तय बत दरतर द शम त ग त म अ लक लक कलल लत न य त स ख! स र भसमय ऽस अ न य त, अ प त ह ए य य व त क व य यत च व श य यथ Ôस क तक लमनस वट व वद धय हस न प त क त ल ल प नम लतम Õ अ स य स क तक ल इ त प नम लन दच य कय च यत एव व द न य तसम त न व श य ब यम व य दयमथ न य क वध मत १७ अथ न व यल य य य व न पतय सव अ यन तर य जन वध त व य थ य य जन यथ -Ôक ल मध Õ इ य द ल य थ य यथ 20
21 Ô न श ष य तच दनम Õ-इ य द य य थ य यथ -Ôउअ ण चल Õ इ य द क त यय द य जक व त प च य यत श दब य यन यथ श द ऽ यथ तर य एक य य जक व तद य य सहक रत १८ यत श द य जक व ऽ यथ तरमप त, अथ ऽ प श दम, तद क य य जक व ऽ य य सहक रत व यम ग कत य अ भध द य प धव श य त वध मत श द ऽ प व चक त ल क य जक तथ १९ अ भध प धक व चक ल ण प धक ल क य जन प धक य जक क च त पय य व म ह पद थ वयब धन त पय थ तदथ च व य त धक पर २० अ भध य एक कपद थ ब धन वर म य थ प य पद थ वय य ब धक त पय न म व तदथ त पय थ त धक च व य म य भ हत वयव दन मतम इ त स ह यदप ण व य व प न पण न म त य प र छ द अ म लक रक -२० प व भ सह २३ उद हरण क -९ प व सह १५ 21
22 त त य प र छ द अथ क ऽय रस इ य यत वभ व न न भ व न य स च रण तथ रसत म त र य द थ य भ व सच तस म १ वभ व दय व य त स वक न भ व प व त न प थग, य द य द य य न प तरप रणत य क त एव रस न त द प न घट इव प व स य यत तद ल चनक र -Ôरस त य त इ त व दन पचत तव यवह र Õ इ त अ च र य दपद प द न द व थ य व प न थ यपद प द न र य द न म प रस त- र व थ य व तप दन थ म तत ह स ध दय श ग रव र द य भच रण एव तद म -Ôरस व थ पर भ व थ यत तप त Õ इ त अ य व पकथनगभ आ व दन क र क यत स व क दख ड व क श न द च मय व तर पश श य व दसह दर २ ल क रचम क र ण र ण क त म त भ व क रवद भ न व न यम व त रस ३ Ôरज तम य म प मन स व मह यत Õ इ य क र ब म य वम खत प दक क न तर धम स वम त य क रज तमस अ भभ य आ वभ व अ च ह त तथ वध ल ककक य थ प रश लनम अख ड इ य क एव य वभ व दर य द क शस खचम क र मक अ ह त व य म व क श व प व यम णर य च मय इ त व प थ मय 22
23 चम क र व त र प व मय परप य य त ण व च म पत महस दयग ग र क वप डतम य म न -र यणप द म तद ह धम द व थ Ñ रस स र म क र सव ऽ यन भ यत त चम क रस र व सव ऽ य त रस त म द तम व ह क त न र यण रसम Õ इ त क द त नप यश ल भ यद म -Ôप यव त म व त य गव सस त तम Õ इ त य प Ô व द क य थ स भ द द म न दसम व Õ इ य दश रस य व दन त- र वम म, तथ प Ôरस व त Õ इ त क प नक भ दम रर क य कम क र व य ग तद म ÑÔर यम नत म स र व त क शशर र दन य एव ह रस Õ इ त एवम य य व - वध थल ष पच र ण य ग य न व त वत रस य य वम भवत त य जन य न वश ष व य र य- म प ततम तत Ñ Ô व न न यध ह त स ऽथ य जक मत यथ द प ऽ यथ भ व क वश ष ऽ य क रक त Õ इ य दश घट द पव य य य जकय प थ यम व त कथ रस य य यत त च त,स यम म अत एव ह -Ô वल ण एव य क त भ द य व दन य क य प र अत एव ह रसन व दनचम करण दय वल ण एव यपद श Õ इ त अ भध द वल ण- य प रम स धन हल र म भ रस द न य य वम भवत त नन त ह क ण द न रस न द खमय व स व (तद म ख व ) न य द य यत Ñ 23
24 क ण द व प रस ज यत य पर स खम सच तस मन भव म ण त क वलम ४ आ दश द ब भ सभय नक दय तथ ऽ यस दय न म खम ण य प तरम यत Ñ क च त ष यद द ख न क ऽ प य द म ख न ह क त सच त आ मन द ख य व त क ण दष च सकल य प स भ- नव श व दश न त स खमय वम व अन पप य तरम हÑ तथ र म यण द न भ वत द खह त त ५ क णरस य द खह त व क णरस ध नर म यण द ब ध न म प द खह त त स ग य त नन कथ द खक रण य स ख प र य हÑ ह त व श कहष द ग त य ल कस य त श कहष दय ल क ज य त न म ल कक ६ अल कक वभ व व वभ व व य क यस य त स ख स ज यत त य सव य ऽप त क त ७ य खल र मवनव स दय ल क Ôद खक रण न Õ इ य य त त एव ह क य- न यसम प त अल कक वभ वन य प रव य क रणश दव यत वह य अल कक वभ व- श दव य व भज त त य स रत द तघ त द य इव स खम व ज यत अत Ôल ककश कहष दक रण य ल ककश कहष दय ज य त Õ इ त ल क एव त नयम क य प न Ôसव य ऽ प वभ व द य स खम व ज यत Õ इ त नयम न क ष 24
25 कथ त ह ह र दच रत य क यन यय र प दश न वण य म प त दय ज य त इ य यत Ñ अ प त दय त त व च तस मत त ह कथ क यत सव ष म श रस भ य न ज यत इ यत आह- न ज यत तद व द वन र य दव सन म ८ व सन च द न तन न च रस व दह त, त य न य द यजर म म सक द न म प स य त य द त य न य द य गण म प क ष च स ध न यत त न य त उ च ध म द नÑ Ôसव सन न स य न रस य व दन भव त नव सन त र ग त क क य मस नभ Õ इ त नन कथ र म दर य धक रण स त द भ स म जकर य ध इ य यत Ñ य प र ऽ त वभ व द न न स ध रण क त त भ व ण य य सन प थ ध लवन दय ९ म त तदभ द न व म न तप त नन कथ मन यम य सम ल घन द व स ह ध इ य यत Ñ उ स ह दसम ध स ध र य भम नत १० न ण म प सम दल घन द न द य त र य दय ऽ प स ध र य न व त य त इ य हÑ स ध र य न र य दर प त त यत ११ र य द र प व मगत व न त त स य न ड त क दभ व त परगत व न वर यत प त 25
26 वभ व दय ऽ प थमत स ध र य न त य त इ य हÑ पर य न पर य त मम त न मम त च तद व द वभ व द प र छ द न व त १२ नन तथ प कथम वमल कक वम त ष वभ व द न म य यत Ñ वभ वन द य प रमल ककम प य ष म द य प रमल ककम प य ष म अल कक वम त ष भ षण न त दषणम १३ आ दश द दन भ वस च रण त वभ वन र य द व श ष ण व द क रणय यत नयनम अन भ वनम व भ त य र य द समन तरम व रस द पतय भ वनम स च रण तथ भ त य व त य स यक च रणम वभ व द न यथ स य क रणक य सहक र व कथ य ण म प रस ध क रण- व म य यत Ñ क रण-क य क य -स च र प अ प ह ल कत रस ध वभ व क रण य व त मत १४ नन त ह कथ रस व द त ष म क तभ स इ य यत Ñ त यम न थम य क ह त यत तत स ब लत सव वभ व द सच तस म १५ प णकरस य य च य म ण रस भव त यथ ख डम रच द न स म लन दप व इव क द व द प णकरस स ज यत वभ व दस म लन दह प यथ यथ नन य द वभ व न भ व य भच र भ म लत र व रस तत कथ त ष म क य य व स व ऽ प स य द य यत Ñ 26
27 स व भ व द य र क य व भव त १६ झ ट य यसम प तद द ष न व त अ यसम प करण दवश त यथ Ñ Ôद घ शर द दक तवदन ब ह नत व सय स न बड नत तनम र प म इव म य प ण मत नत ब जघन प द व द ग ल छ द न यत य थ व मनस स तथ य वप Õ अ म ल वक म भलषत ऽ न म य म ल वक प वभ वम वण न ऽ प स च रण - म स य द न मन भ व न च नयन व फ र द न म च य द व प एवम य प ऽ य म Ôअन क य गत रस Õ इ त वदत य हÑ प र म य ल कक व स तर यतय तथ १७ अन क य य र य द ध न रस भव त स त ददश न दज र म दर य ध ह प र मत ल कक न यक यदश न द स तर य, त म त कथ रस पत मय त रस य त म तय वल णध म क व त अन कत गत व च य नर य तÑ क चÑ श य स दम ण र घव द व पत म १८ दश य न क न व रस य व दक भव त क य थ भ वन न यम प स यपद पदम १९ य द प नन ट ऽ प क य थ भ वनय र म द व पत म मन दश य त तद स ऽ प स यम य एव ग यत 27
28 न य य वस य त य य भच रत य ह य घट द स न प कद चद त भव त, न य तथ ; त त- म तर ण भ व त य म द ष वभ व दसम ह ल बन मक २० त म न क य Ñ य द रस क य य द वभ व द नक रणक एव य त तत रस त तक ल वभ व दय न त य रन, क रण नत क य नय य गपददश न त न ह च दन पश न त ज यस ख न च कद स भव त रस य च वभ व दसम ह ल बन मकतय व त त न वभ व द नक रण व म य भ य Ñन न य प व स व दन त अस व दनक ल ह न भ व ऽ य य य व त २१ न खल न य य व त न ऽस व दनक ल ऽस भव न प भ व यन स द न दमय व क श प व त क य य वल णभ व न व म न ऽ प २२ वभ व दपर मश वषय व त सच तस म पर न दमय व न स व व द प फ टम २३ न न व क पक न त य हक म यत तथ ऽ भल पस सग य य व वरह न न च २४ स वक पकस व Ñ स वक पक नस व न ह वचन य गय यत, न त रस य तथ स क रतय न च 28
29 इ य क रम पर त क श न पर श दस भव त २५ त कथय क ग य त वम त प व न पण क र य य ह- त म दल कक स य व स दय रयम त क प न म ण त य स व इ य ह म ण चव ण व व भ न वदष मतम २६ चव ण आ व दनम त च Ô व द क य थ स भ द द म न दसम व Õ नन य द रस न क य त कथ मह ष ण वभ व न भ व य भच रस य ग स न प Õ इ त ल ण क त म य यत न प य चव ण य य न प पच रत य प रस भ नतय चव ण य प न क य व तथ प त य क द च कतय उपच रत न क य व न क य वम पचय त अव य व दक त य व य य जन पण २७ त य रस य आ दश द दल य व द नन य द म लत र य दय रस त कथम य व क श व कथ व ऽख ड व म य ह- र य द नत द य द व य म स भव त अत ऽ य व क श वमख ड व च स य त २८ य द र य दक क शशर र द त र य द व य व क श व न स य त, न च तथ, त द य ग क र त यद म -Ôय प रस न यतय चव ण प न क य तथ प क द च कतय क य वम पक य तद क म यन दव सन प रण त प र य दभ व ऽ प 29
30 यवह र इ त भ व Õ इ त Ôस ख दत द य ग क र च म क स तश य म धश य द य वष सह म द न म प य ÕÕ इ त च Ôअ भ न ऽ प स म व सन पन तर य दत द य न ग चर क त Õ इ त च न य व क श वमन ग क व त म प र व द त भर व प तन य द ड त द य द व य ख ड वम र य दय ह थमम क कश त यम न सव ऽ य क भ त फ र त एव रसत म प त तद म Ô वभ व अन भ व स वक य भच रण त यम न थम ख डश य यख डत म Õ इ त Ôपरम थ त वख ड एव य व द त स त वव दत य Õ इ त च अथ क त वभ व न भ व य भच रण इ यप य वभ वम हÑ र य धक ल क वभ व क यन यय य ह ल क र म दगतर तह स द न म धक रण न स त दय त एव क य न य च नव शत स त Ô वभ य त आ व द क र दभ वय य य त स म जकर य दभ व ए भ Õ इ त वभ व उ य त तद भ ह रण Ñ त द व ह प म त Ôश द प हत प त न ब व षयत गत न य नव क स द न स धन व न म यत Õ इ त आल बन पन य त य भ द व भ म त आल बन न यक द तम ल य रस म त म त २९ 30
31 आ दश द न यक तन यक दय अथ य य रस य य वभ व स त व पवण न व यत त न यक त द न हÑ य ग क त क ल न स क पय वन स ह द ऽन र ल क त ज व द यश लव न त ३० द क र श ल स तम एवम दग णस प न न त न यक भव त ध र द ध र त तथ ध रल लत ध र श त इ ययम थम त भ द ३१ प म त ध र द अ वक थन म व न तग भ र मह स व थ य नग ढम न ध र द ढ त क थत ३२ अ वक थन ऽन म घ कर मह स व हष श क न भभ त वभ व नग ढम न वनय छ नगव ढ त ऽ ग क त नव हक यथ Ñ र मय ध र द अथ ध र त Ñ म य पर च ड पल ऽह क रदप भ य आ म घ नरत ध र ध र त क थत ३३ यथ Ñभ मस न द अथ ध रल लत Ñ न त म दर नश कल पर ध रल लत य त कल न य दक यथ Ñ र व य द व सर ज द अथ ध र श त Ñ स म यग ण भ य न ज दक ध र श त य त ३४ 31
32 यथ Ñ म लत म धव द म धव द एष च श ग र द प व भ द न हÑ ए भद णध न क लशठ प भ त ष डशध त त ष ध र द द न य क द णध न क लशठ व न ष डश क र न यक एष वन कम हल स समर ग द ण क थत ३५ य चत भ तष न यक स त य न र ग द णन यक यथ Ñ न त त त क तल रस त, व र ऽ गर ज वस - त र रय जत कमलय, द व स च इ य त प रस दर त मय व य व पत द व न तप म ढमनस थत न डक क त ग अ प न श क त ज त ऽ प न ल जत द ष ऽ प द ष ऽ प म य व व क थत ध न यक ३६ यथ ममÑ श ण व य म ख वच बत मह य त सम प, तत प द न त तय, सप द त ध य सह स म य क च वध त म मतय ब प स ज य सख! य त त स क त क वतन त क प ऽ प व म व अन क ल एक नरत Ñ एक य म व न यक य म स ऽन क लन यक यथ Ñ अ म क स ख! व सस न चर, व यक न वल, 32
33 न व ग त त न ह सत, न व त, क मद क व य ऽ प जन वद त स भग ऽ य य य न यत न पत त व मयत म य मह द थतम Ñशठ ऽयम क ब भ व य द श तब हरन र ग व यम य ग ढम चर त ३७ य प नर क य म व न यक य ब भ व य र प न यकय ब हद श त न र ग ऽ य य न यक य ग ढ व यम चर त स शठ यथ Ñ Ôशठ य य क च म णर णतम क य सहस यद श ल य न व श थलभ ज थरभव तद त व च घ तमध मय व हवच - वष ण घ ण त कम प न सख म गणय त Õ एष च व य द मम यम धम व न उ न यकभ द व र श थ च ३८ एष म ष डशभ द न म अथ स ग द त ष सह य न हÑ दर न व त न य य स गक तव त क च णह न सह य एव य प ठम य ३९ त य न यक य बह य प न स गस गत इ तव ऽन तर न यकस म यग ण क चदन प ठम न म सह य भव त यथ Ñर मच द न स व दय अथ श ग रसह य Ñ श ग र ऽ य सह य वटच ट वदषक य 33
34 त वट Ñ भ नम स नप ण क पतवध म नभ जन श ४० आ दश द म ल क ररजकत ब लकग धक दय स भ गह नस प ट त ध कल कद श व श पच रक शल व म मध र ऽथ बहमत ग य म ४१ च ट स एव क स मवस त भध कम वप व शभ ष ह यकर कलहर त व दषक य त वकम ४२ वकम ह य द अथ च तन सह यम हÑ म य दथ न च त य Ñ अथ त व प दय य व सह यकथन त व -Ôम व च भय व प सख त य थ च तन Õ इ त क न च ल ण क तम, तद प र ऽथ च तन प यल ण करण ल यत यम, न त सह यकथन करण Ôन यक य थ च तन म सह य Õ इ य ऽ प न यक य थ त एव स व त यद य म ÑÔम ण ल लत श ष म व य स य Õ इ त, तद प वल णकथन न व ल त य ध रल लत य म म य थ च तन पप ग त थ म न च थ च तन त य म सह य, क त वयम व स प दक ; त य थ च तन भ व त अथ त प रसह य Ñ Ñत दवर ध व मनश ढ श ढ कर त ल छ कर त ल छ भ भ र शक रक ज ४३ 34
35 मदम ख त भम न द क लत य स य स ऽयमन ढ त र य ल शक र इ य ४४ आ श द म क दय त श डव मन कर तक ज दय यथ र व य म Ñ न वष वर म न यगणन भ व दप य प Ñ म त क च कक च क य वश त स दय व मन पय त य भ न ज य स श न न कर त क त क ज न चतय व य त शनक र म ण श कन शक र म छक टक दष स अ य ऽ प यथ दश न त य अथ द डसह य Ñ द ड स क म र ट वक स म तस नक द न ह द ड प म ऋ व प र धस य वद त पस तथ वद त पस तथ धम ४५ वद व द वद, आ म वद व अ चÑ उ म प ठमद Ñ आ श द म प र हत दय Ñम य वट वदषक तथ शक रच ट अधम प रक त त ४६ आ श द ब लकग धक दय अथ स ग दत न वभ गगभ ल णम हÑ नस थ मत थ तथ स द शह रक 35
36 क य य ध दत द य प तथ वध ४७ त क य य दत इ त ल णम त Ñ उभय भ वम न य वय वद त च रम स क त क य नस थ त त स म त ४८ उभय र त य न षत यद तक षत मत थ थ भ ष क य य स क र मत थ क य व षतस द शह र स द शह रक ४९ अथ स वकन यकग ण Ñ त Ñ श भ वल स म ध य ग भ य ध य त जस ल लत द य म य स वज प ष ग ण ५० श रत द त स य मह स ह ऽन र गत न च घ ण धक पध यत श भ त त वद ५१ त न र गत यथ Ñ अहम व मत मह पत र त सव क त व च तयत उदध रव न नग शत वभव न य वम नन व चत एवम यद प अथ वल स Ñ ध र ग त वल स स मत वच यथ Ñ त ण क तजग यस वस र ध र त नमयत व ग तध र म 36
37 क म रक ऽ प ग रव ग त दध न व र रस कमयम य त दप एव स भ व यन ग म ध य प रक त तम ५२ ऊ म द हरणम भ श क धहष ग भ य न व क रत यथ Ñ आहत य भष क य वस य वन य च न मय ल त त य व प ऽ य क र व म यवस य दचलन ध य व न मह य प ५३ यथ Ñ त सर ग तर प ण ऽ मन हर स य नपर बभ व आ म र ण न ह ज त व न सम धभ द भव भव त अ ध प पम न द य य पर ण यत ण यय ऽ यसहन यय ऽ यसहन त ज सम द तम ५४ व व षय म ध रत त छ ग रच त ल लतम द न स यभ षणम द य श म य समत ५५ एष म द हरण य न अथ न यक भ द व य स ध रण त न यकस म यग ण भ व त यथ स भव य ५६ न यक प नन यकस म यग ण य ग द भय थ स भव य भव त स च व अ य स ध रण त वध त व Ñ वनय ज व दय ग हकम पर प त त व य 37
38 यथ Ñ Ôल ज प ज पस हण इ परभ ण पव स इ त Ñ अ वणअद म ध इ ध ण ण घर कल इ (ल ज पय स धन न परभत न पप स न अ वनयदम ध न ध य न ग ह कल ण ) स ऽ प क थत भ द म ध म य ग भ त ५७ थम वत ण य वनमदन वक र रत व म क थत म द म न सम धकल ज वत म ध ५८ त थम वत ण य वन यथ मम त तप द न म Ñ म य य थम नम त जघन, व जय म दत दर य य दर च र मल तक न ज व ध व त क दप प रव य न तनमन र य भ ष ण - द ग न व पर पर वदधत नल ठन स व थम वत ण मदन वक र यथ मम भ वत प रणय Ñ द स लसम थर भ व पद नय त न त प र, न म हस त ण कलयत य ण क म प क च वगभ रव मलव प मन भ षत, स भ गम द त यकथ म ल पय त सख म रत व म यथ Ñ Ô मध दद त, क त न ल पम भ षत, श य य प रव य त त, बल द ल गत व पत 38
39 नय त ष सख ष व सभवन नग त म व हत, ज त व मतय व स त मम य नव ढ य Õ म न म दय थ Ñ Ôस प य थम पर धसमय स य पद श वन न ज न त स व म गवलन व स स चनम व छ र छकप लम लग लत पय तन पल ब ल क वलम व र द त ल ठ ल ल लक र भ सम धकल ज वत यथ Ñ प न कथनम अथ म य Ñ Ôद स लसम थरम -Õ इ य क अ सम धकल ज वत व न प ल ध य र तव मत य व छ वश षव य म य व च स रत ढ मरय वन ईष ग भवचन म यम डत डत मत ५९ व च स रत यथ Ñ Ôक त तथ कथम प थत म ग य च त य म तमन भवय रत ष त क जत यन वद रन कव र श य यत ग हकप तशत य थ य Õ ढ मर यथ व द हरण ढय वन यथ ममÑ Ôन ख जनग जन, सर सज य थ प ण य, व ज क रक भ व मकर म य न त ग छत 39
40 एवम य प अथ ग भ Ñ क त क चनच पक त न धव ण स ध य दन, म र द वरद मस दरवप त य कट छट Õ मर ध ग ढत य सम तरतक वद भ व नत दर ड ग भ तन यक ६० मर ध यथ Ñ Ôध य स य कथय स यस गम ऽ प व धच टकशत न रत तर ष न व त ण हत त कर य ण स य शप म य द क चद प मर म Õ ग ढत य यथ Ñ Ôअ य नत तनम र नयन स द घ, व व व ततर वचन तत ऽ प म य ऽ धक तन रन नग न त ब म द ग त कम प च तय वन य Õ सम तरतक वद यथ Ñ Ô व च ब ल व चदग प क कम लन व च च ण र व चद प च स ल कपद वल भ ग भ ग रलकप तत श ण क स म य सव व थ कथय त रत छदपट Õ भ व नत यथ Ñ Ôमध रवचन स भ ग क त ग लतज न - 40
41 रभसर चत र ग य स म ह सवब ध भ असक दसक फ र फ र रप ग वल कत - भ वनजय स प च ष कर त सह यत म Õ व प ड यथ Ñ Ôध य स य कथय स-Õइ य व आ तन यक यथ Ñ व मन भ ग रय लक, स तलक भ ल वल सन क, ण श! टत पय धरतट ह र प नय जय इ य व स रत वस नसमय स प ण च नन प त न तथ व ज तप लक प नम हनम Õ म य ग भय भ द तर य हÑ त ध र च यध र च ध र ध र त ष वध त म य ग भ त Ñ य स सव य म य ध र दह ष ६१ ध र ध र त दत रध र प ष भ प त म य ध र यथ Ñ Ôतद वतथमव द य मम व य त यजनप रभ य दक ल दध न मद धवस तम ग क मन म डन - ज त ह सफल व व लभ ल कन न Õ 41
42 म य व ध र ध र यथ Ñ Ôब ल! न थ! वम च म न न! ष, र ष मय क क त, ख द ऽ म स, न म ऽपर य त भव न सव ऽपर ध म य त क र द ष ग द न वचस, क य त त, न व त मम, क तव म, द यत, न म यत त Õ इयम व ध र यथ Ñ त य यथ Ñ Ôस ध मन रथशत तव ध त! क त स व थत मन स क मह वर य अ म कम त न ह क दह वक श- त म क त चरणप त वड बन भ Õ ग भ य द ध र व छ नक प क त तद ६२ उद त स रत त दश य य दर न ब ह Ôएक सनस थ त प र त य म दरत - त ब ल नयन छल न रभस ष ऽ प स व नत आल प ऽ प न म त प रजन य प रय य तक क त य पच रत त रय क प क त थ क त Õ ध र ध र त स ल ठभ षत ख दय यम म ६३ अम न यकम यथ ममÑ 42
43 इ यन वत त Ôअनल क त ऽ प स दर? हर स मन म यत सभम क प नरल क त व स त नखर त त य Õ तज य डय द य Ñ अ य अध र यथ -Ôश ण व य म ख -Õ इ य अ च सव Ô ष Õ Ñ य क त अ प ध क न य प व न यक णय त ६४ त अन तर ष भ द न यक यथ Ñ Ô व क सनस थत यतम प दप य दर - त Ñ यथ Ñ द क य नयन पध य व हत ड न ब ध छल ईष तक धर सप लक म लस म नस - म तह सलस कप लफलक ध त ऽपर च ब त Õ म य ग भय भ द त म दश क त त म ध व क व त न य व य भ द य दश ६५ परक य ध पर ढ क यक तथ य द नरत य ढ क लट ग लत प ६६ Ô व म न सत ऽ यस य त, मन ज सप जन, र गतद वत नयनय र ह लह य तर त दर दयम ज ल कमध न भ गभ व न त, 43
44 व द ध मध र ब धर सक! यथ ऽयम म Õ अ ह मम प रण त न छ दन दद त तय व य व न त व लभ व त व द ध मध र ब धर सकतय मम व लभ ऽस य द य य थ वश द य परन यक वषय र त त यत क य वज त पयम सल ज नवय वन अ य प य व परक य वम यथ म लत म धव द म ल य द ध र कल ग भ य य स म यन यक ६७ नग ण न प न न र य त ग ण व प व म सम ल य स र ग दश य ह ह ६८ क मम ग क तम प प र णधन प नरम म न स रय द ष प न स ध नक य ६९ त कर प डक म ख स ख धन तथ ल गन छ नक म अ य य ण व लभ ७० एष प मदन य व प प स य न र गण र य व वर य रतम य स दल भम ७१ प डक व तप व द छ न छ न य क मय त त छ नक म त र गह न यथ लटकम लक द मदनम जय द र यथ म छक टक द वस तस न द प न Ñ अव थ भभ व य व त ष डशभ दत व ध नभत क त ख डत थ भस रक ७२ कलह त रत व ल ध षतभत क 44
45 अ य व सकस ज य रह क ठत तथ ७३ त Ñ क त र तग ण क न जह त यद तकम व च व म स स य व ध नभत क ७४ यथ Ñ Ôअ म क स ख व सस -Õइ य द प म त य य य अ यस य ग च त स ख डत त क थत ध र र य कष यत ७५ यथ Ñ Ôतद वतथमव द -Õइ य द म थ Ñ अ भस रयत क त य म मथवश वद वय व भसर य ष ध र भस रक ७६ न च म ऽवग छ त यथ लघ त क ण यथ च क त स म य नप ण तथ नम भग य वद र भद त क च द त स द दश Ôउ करक कण य मद, ब ढ म खल, य न तप दत म खरय म ज रय म कत आर ध रभस मय यस ख! ड भस र सव, च ड ल त मर वग ठनपट प वध वध Õ स ल न व ष ग ष म क क त वभ षण अवग ठनस व त क लज भसर द ७७ व च वलव ष त रण न प रक कण म द म रवदन य य भसर द ७८ 45
46 मद ख लतस ल प व म फ लल चन आ व ग तस च र य य भसर द ७९ त Ôउ म Õ इ य द अ यय ऊ म द हरणम स ग द भस र थ न न क य त Ñ व ट भ नद व लय दत ग ह वनम म ल प च मश श न च न द न तट तथ ८० एव क त भस र ण प ल न वन दन थ न य तथ व त छ न क चद य ८१ च टक रम प णन थ र ष द प य य प पमव न त कलह त रत त स ८२ यथ मम त तप द न म Ñ यथ Ñ Ôन च ट वण क त, न च श ह र ऽ तक व त, क त य यह तव नजसख व च ऽ प दर क त प द त व नप य त णमस ग छ मय म ढय प ण य मव य ह त! सहस क ठ कथ न प त Õ य क व प स क त य य न य त स न धम व ल ध त स य नत तमवम नत ८३ उ द त! य म य म य त तथ प न य त य ऽत परम प ज व ज वतन थ भव य Õ न न क य वश य दरद श गत प त 46
47 स मन भवद ख त भव षतभत क ८४ यथ Ñ त ज न थ प र मतकथ ज वत म त य दर भ त म य सहचर च व क मव क म ग ढ क ठ ग ष दवस व ष ग छ स ब ल ज त म य श शरम थत प न व य प म Õ क त म डन य य स जत व सव म न स त व सकस ज य दत यस गम ८५ यथ र घव न द न न टक Ñ वदर क य र क, करय ग र वलय - रल, ग व व भरणल तक य कमनय नव म क म क व लम य म य व वरचय - न न प य प य बहतरमन ग सव वध Õ Õ आग त क त च ऽ प द व न य त य य तदन गमद ख त वरह क ठत त स ८६ यथ Ñ Ô क यय कय चदथव स य मम जत, क व क रणग रव कम प, य न गत व लभ इ य ल य म ग श करतल व य य व ब ज द घ न सत, चर च दत, प प ज Õ इ त स व श तशतम मम य धम व प ण चत र धक श तय त शत य न यक भ द ८७ 47
48 इह च Ôपर य क यक य ढ स क त प व वरह क ठत प दष - क दन सह भसर य व भस रक क त ऽ प स क त थ नम न यक व ल ध इ यव थ व नय र व ध न यय रव थ तर य ग त Õ इ त क त यथ Ñ व चद य यस कय म स ल य ष यत Ôन खल वयमम य द नय य पब त च प त च य सक रह व म वट! वटपमम दद व त य भव त यत स श र य य ग तव कतव कम हत व थ न त हप लवप पकण प र नन जन व दत भ व यल क रप रप रतम व कण य मम Õ Ôम ह पह सत मव लन द व तर स न क लक कमथ म न म वस तम पगत न ध न त य शठ! क लर ष मह वय द Õ Ôइ त ग दतवत ष जघ न फ रतमन रमप मक सर ण वण नय मत न क तम य समम सत ब ह ण च ष च Õ इय ह व य प षवचन न कण पलत डन न च ध रम यत ध रम य त ध र ग भत भ स क ण एवम य ऽ य म त न यक इतर अ यस य त न व तरश कय ८८ अथ स मल क र Ñ य वन स वज त स म व श तस यक अल क र त भ वह वह ल य ऽ गज ८९ श भ क त द म ध य च ग भत 48
49 औद य ध य म य त स व य रय ज ९० ल ल वल स व छ व व क कल क चतम म ट यत क ट मत व म ल लत मद ९१ व त तपन म य व प क त हलम ह सत च कत क ल र य दशस यक ९२ वभ वज भ व दश प स भव य प प व भ व दय ध य त दश न यक न म प स भव त क त सव ऽ यम न यक त एव व छ वश ष प ण त त भ व Ñ न व क र मक च भ व थम व य ९३ ज मत भ त न व क र मन स उ म वक र भ व यथ Ñ अथ ह व Ñ यथ Ñ अथ ह ल Ñ Ôस एव स र भ क ल स एव मलय नल स व यमबल क त मन ऽ य दव यत Õ न द वक र त स भ ग छ क शक भ व एव पस ल य वक र ह व उ यत ९४ वव वत श लस त प भ वम ग फ र लकद बक प स च क त च तर ण त थ म ख न पय त वल चन न Õ ह ल य तसम ल य वक र य त स एव त 49
50 स एव भ व एव अथ श भ Ñ Ôतह स झ पउ बहए स य ग व भम सअल स सइ अम भ व ह इ चर जइ सह ण प Õ (तथ त य झ ट त व व व सव ग व म सकल स श यतम धभ व भव त चर यथ सख न म प ) पय वनल ल यभ ग र गभ षणम ९५ श भ Ñ त य वनश भ यथ Ñ एवम य प अथ क त Ñ यथ Ñ अथ द Ñ Ôअस भ त म डनम गय रन सव य करण मद य क म य प प य त र म ब य पर स ऽथ वय प द Õ म मथ म ष ण त व त ण श भ व क त यत Ôन ख जनग जन -Õ इ य Ñस व क तम मथ य यत त क तर व त व त ण द र य भध यत ९६ यथ मम च कल न मन टक य च कल वण नम Ñ Ôत य य वल स सम धकल व यस पद ह स 50
51 अथ म ध य म Ñ धर णतल य भरण य वजनमनस वश करणम Õ सव व थ वश ष ष म ध य रमण यत यथ Ñ Ôसर सजमन व श वल न प र य म लनम प हम श ल म ल म तन त इयम धकमन व कल न प त व क मव ह मध र ण म डन न क त न म Õ अथ ग भत Ñ न स वस व ग यम Ñ यथ Ñ सम सम ष बत बन र प अथ द य म Ñ द द शन क त द स क व त य षत Õ यथ Ñ Ôन त प ष गर वतन त न य ग भ ग र, अथ ध य म Ñ Ñऔद य वनय सद ९७ न स प त त वणत स म फ ट ऽ य ग स क त गभ ग ह गव ववर य प रत य ब ह स य व म भ य छ त पर पय ण ल चन Õ म म घन ध य मन व रच चल यथ Ñ वलत गगन र र वख डकल शश, दहत मदन, क व म य पर ण वध य त 51
52 अथ ल ल Ñ मम त द यत य त त जन यमल वय क लमम लन न व व य जन न च ज वतम Õ अ ग व ष रल क र म भव चन र प ९८ त य जत ल ल य य न क त वद यथ Ñ म ण ल य लवलय व ण ब धकप द न अथ वल स Ñ यथ Ñ हर न क रण प त ल लय प व त जगत य न थ न सन द न म खन दकम ण म ९९ वश ष त वल स य द स दश न दन Ôअ तर कम प व वभव तव व च यम ल सत व मम यत य त रस वक वक रमप तध य म च य क वज य म मथम वर स त Õ अथ व छ Ñ यथ Ñ त क य क परचन व छ क तप षक त Ô व छ भ नपन वध तम गम त ब ल त वशद वल सन न म व स त तन व व म वत य न क प य द क स म ष ण न श य Õ अथ व व क Ñ व व क व तगव ण व त न ऽ यन दर १०० यथ Ñ Ôय स स य प स ण न सरण द ष न व पर, 52
53 य ण न वरमप य त, न प न स प ण य अ य त भमत ऽ प व त न व धय स नष ध मक- त ल य वल ण क तय व म स द त त Õ अथ कल क चतम Ñ यथ Ñ मतश क दतह सत स ध म द न म स कय कल क चतमभ तमस गम दज ष त गम दज ष त १०१ Ôप णर धम वर धतव छ भ स न मध र मतगभ क मन म क त करभ ह र श क दत च स ख ऽ प Õ अथ म ट यतम Ñ त वभ वत च व लभ य कथ दष म ट यत म त ह कण क ड यन दकम १०२ यथ Ñ Ôस भग! व कथ र भ कण क ड तल लस उ ज भवदन भ ज भन य ग न स गन Õ अथ क ट मतम Ñ क श तन धर द न ह हष ऽ प स म त आह क ट मत न म शर कर वध ननम १०३ यथ ÑÔप लव प म तस यसप द व यधर ब बमभ अथ व म Ñ पय क ज स ज व त य त रल लवलय न कर ण Õ वरय हष र ग द द यत गमन दष 53
54 अ थ न व म द न व य स व म मत १०४ यथ Ñ Ô व य त ब ह क तमसम वभ षय भ ल ऽ जन श ल कप ल तलक क त Õ अथ ल लतम Ñ स क म रतय ग न व य स ल लत भव त यथ Ñ Ôग तरकलन प र न न द सल लतन त तव मप दप अथ मद Ñ इतरदन तल लम दध न पदमथ म मथम थर जग म Õ मद वक र स भ यय वन वल पज १०५ यथ Ñ Ôम गव म ह कप लतल चक त अथ व तम Ñ क त वह त ल खत मम म जर त अ य प क न खल भ जनम श न व र न च व त व पथ र तर य Õ व यक ल ऽ यवच डय व त मतम यथ Ñ Ôदर गत न क शल प न व च स मय क चत अथ तपनम Ñ यथ ममÑ पय ण त नयन त य कथय बभ वत सव म Õ तपन य व छ द मर व ग थच तम १०६ Ô स म च त भ तल वल ठ त, व म ग म ल कत, 54
55 द घ र द त, व प यत इत म भ ज व लर म क च, णसम न! क तवत व न ऽ प त स गम, न व छ त, न य छ त प नद ध व ध त म प Õ अथ म यम Ñ अ न दव य प छ त त य प व त न व लभ य प र म य त वव द भ १०७ यथ Ñ क म त? व व म? स त क न र पत? अथ व प Ñ न थ! म क कण य त य ष म फल फलम Õ भ ष ण मध रचन म य व वगव णम रह य य नम ष च च व प द यत तक १०८ यथ Ñ Ôध म लमध म कलय त तलक तथ ऽसकलम क च द त रह य च कत व व वल कत त व Õ अथ क त हलम Ñ र यव त सम ल क ल लत य क त हलम यथ Ñ Ô स धक ल बतम प दम य क च वर गम व अथ ह सतम Ñ उ स ल ल ग तर गव दल क क पदव तत न Õ ह सत त व थ ह स य वन दस भव १०९ यथ Ñ Ôअक म द व त व ग जह स य दय प न न न स नब ण ऽ य व र यम ध त त 55
56 अथ च कतम Ñ क त ऽ प द यत य च कत भयस म यथ Ñ Ô य त चलशफर वघ टत व म र तशयम प व म य अथ क ल Ñ य त! सभमह! वन प ह त ल ल भ कम स त क रण त य वह र सह क त न डत क ल यत ११० यथ Ñ Ô यप हत ल चनत म ख नल रप रय त कल प पज रज पय धर ण र स क चद मन य जघ न नतप वर तन Õ अथ म ध क यय रन र ग गत न- व दश य त ड स म ख न व प य त छ न व म त व त त प य त यम १११ बहध प य म न प म दम दमध म ख म ख सग द वर क च य य ण भ षत ११२ अ य व त त श स वध न च त कथ म श ण य य द य ब ल न र गण ११३ अथ सकल न म प न यक न मन र ग गत न- चर य स वध थ न य य बह म यत वल चनपथ च य न ग छ यनल क त ११४ व प प क तलस य नस यम यपद शत ब हम ल तन न भप कज दश य त फ टम ११५ आ छ दय त व ग य य प रच रक न 56
57 व स य य म ष बहम न क र त च ११६ सख म य ग ण न त वधन दद त च स व प त द ख ऽ य द ख ध स ख स खम ११७ थत पथ श य प य त दरत आभ षत प रजन स म ख मर व य म ११८ य क चद प स व य क त ह सत म ध कण ण क ड यन त कबर म स यम ११९ ज भत फ टय य ग ब लम य च ब त भ ल तथ वय य य रचय लक य म र १२० अ ग ण ण लख त सकट नर त दश त व धर च प त यमध म ख १२१ न म च त च त द श न यक य यत यत आग छ त ग ह त य क य य ज न क न चत १२२ द कम प क त न ध व ग म हर त न य य त त ग वय ग म लन क श १२३ म यत बह त छ ल त य म यत यम थ य य पम य न स न प रवत त १२४ वक र न स वक न य स म ख च धग छ त भ षत स न त न ध मन र नत बन १२५ एत व धकल ज न च त न नव य म य ड न म य य सम न प ण त १२६ 57
58 अ य य ग भ य तथ य व रय षत द यथ Ñ Ôअ तकगतम प म मयमवल कयत व ह त! व प सरसनख तल तम व क त भ ज म लम Õ तथ Ñ ल य थ पन न ध व त म दभ षत १२७ द य Ñ दत स षण न य भ व भ य र यत द य सख नट द स ध य तव शन १२८ ब ल जत क श प य वय तथ क रजक भ त श पन च क र द आ दश द ब लकग धक भ तय त सख यथ ÑÔ स म च तÑÕ इ य द वय दत यथ ममÑ दत ग ण न ह Ñ Ôप थअ पआ सओ बअ ल छ अ स ज स त कम ण ण मण व व रओ इध अ थ धर घणरस पअ त ण Õ (प थक पप सत इव ल यस य स त कम य न मन ग प व रक इह त ग ह घनरस पबत म ) एत न यक वषय न यक न म प द य भव त कल क शलम स ह भ त म त १२९ म ध य नम व न व न व मत च त त ण एत अ प यथ च य द म धमम यम १३० 58
59 एत द य अथ तन यक Ñ ध र त प पक र यसन तन यक यथ र म य र वण अथ पन वभ व Ñ त चÑ उ पन वभ व त रसम पय त य १३१ आल बन य च द शक ल दय तथ च इ य श द पभ षण दय क ल द य दश द च च दनक कल ल प मरझ- क र दय त च दय यथ ममÑ Ôकरम दयमह धर तन ग लततम पटल श क नव य वक सतक म द ण वच ब ययममर श दश म ख स ध श Õ य य य रस य पन वभ व स त व पवण न व यत अथ न भ व Ñ उ क रण व व ब हभ व क शयन १३२ ल क य क य प स ऽन भ व क यन यय य खल ल क स त दच द भ व व र ल बन पनक रण र म द र त र य दक ब ह क शयन क य म य यत, स क यन यय प नरन भ व क प नरस व य हÑ उ ण मल क र अ गज वभ वज १३३ त प स वक भ व तथ च पर अ प त प अन भ व व प त य य य रस य न भ व स त व पवण न व यत त स वक Ñ 59
60 वक र स वस भ त स वक प रक त त १३४ स व न म व म व म क शक र क न तर धम स वम व व भ न अ यन भ वत Ôग बल व य य नÕ इ त श ष क त इ य हÑ त Ñ यथ ममÑ त भ व द ऽथ र म च वरभ ग ऽथ व पथ १३५ व व य म लय इ य स वक म त त भ त घ त भयहष ऽऽमय द भ १३६ वप ज ल म व द र तघम म द भ हष तभय द य र म च र म व य १३७ मदस मदप ड व वय ग द वद र ग ष म द य क प ग य व पथ १३८ वष दमदर ष व ण य व ववण त अ न व व र धद ख हष जम १३९ लय स खद ख य च न नर क त तन पश द य दरम क लत ह त! नयन उद च म च ज त जडत म गम खलम कप ल घम वम परत श ष वषय मन स न द प श त झ ट त परमम Õ एवम यत अथ य भच रण Ñ 60
61 वश ष द भम य न चरण य भच रण थ य य म न नम न य श च त द १४० थरतय वत म न ह र य द नव द दय दभ व तर भ व य म भम य न चरण य भच रण क य त! क त इ य हÑ त नव द Ñ नव द व गद य ममदजडत औ यम ह वब ध व न प म रगव मरणमलसत मष न व ह थ औ स य म दश क म तम तस हत य धस सल ज हष स य वष द सध तचपलत ल न च त वतक १४१ त व न पद य द न व द व वम ननम द य च त न सव व य व सत दक त १४२ त व न नव द यथ Ñ अथ व ग Ñ Ôम क भव ल क र पध नरचन थ न द ण वत श ख ऽय ह त! च ण क त मय Õ आव ग स म त वष ज प डत गत उ प तज तत ग, ध म क लत नज १४३ र ज व वज द त श न ग दय जनम गज द त भक प द, प व क लत नल त १४४ इ ष, श च ऽ न य य यथ यथम त श ज यथ Ñ 61
62 Ôअ य म य म त व दन न प स ऽनव य भरत ज यत क पदहन च ष तत स दध शम द त रक म Õ एवम यद म अथ द यम Ñ द ग य रन ज य रन ज य द य म लनत दक त १४५ यथ Ñ Ôव ऽ ध प तर ष म चकगत, थ ण वश ष ग ह, अथ म Ñ क ल ऽ यण जल गम क श लन व स य व त प न य स चतत ल ब दघ टक भ न त पय क ल व गभ भर लस नजवध र र द त Õ ख द र य वग य द स न दक म यथ Ñ Ôस प र प रसर ऽ प शर षम अथ मद Ñ स त जव चत र ण पद न ग व ग त यम त कय द यसक व ण र म ऽ ण क तवत थम वत रम Õ स म ह न दस भ द मद म पय गज १४६ अम न च म श त म य हस त ग य त अधम क त प प ष व र द त १४७ यथ Ñ Ô तभ सरक ण गत न व व यरचन रमण य अथ जडत Ñ ग ढस चतरह यसह स स व वव त प रह स Õ 62
63 अ तप ज डत य द न दश न त भ अ न मषनयन नर णत ण भ व दय त १४८ यथ मम क वलय च रत क तक य - अथ त Ñ Ôणव रअ त ज अज अल अ ण ण ण हदसजलम थर द ठ आल खओ पअ वअ खणम त थ स ठअ म अस ण Õ (क वल त वय गलम य य न हतसजलम थर आल य प त मव णम त स थत म स गम ) श य पर ध दभव भव च ड वम त त व द शर क पतज न त डन दय १४९ यथ Ñ Ô ण यसख सल लप रह सरस धगत - अथ म ह Ñ ल लत शर षप पहनन र प त य त यत वप ष वध य त तव श म प पत पतत शर यक डयमद ड इव ष भ ज Õ म ह व च त भ तद ख व ग न च तन म छ न नपतन मण दश न दक त १५० यथ Ñ Ôत भष ग भव ण व म ह न स त भयत य ण म अ तभत यसन म हत क त पक र व र तब भ व Õ अथ वब ध Ñ न पगमह त य वब ध तन गम 63
64 ज भ गभ गनयनम लन ग वल कक त १५१ यथ Ñ Ô चरर तप रख द न स ख न अथ व न Ñ चरमम प श य व प व म व ब अप रच लतग क व त न य ण - म श थलभ जच षभ द त य Õ व न न म प त य वषय न भव त य क प व गभय ल नस खद ख दक रक १५२ यथ Ñ Ôम म क श ण हतभ ज नद य षह त - अथ प म र Ñ अथ गव Ñ ल ध य त कथम प मय व नस दश न न प य त न न खल बहश न थल द वत न म थ ल त कसलय व ल श पत त Õ मन प वप म र ह व शन दज भ प तक प व दफ नल ल दक रक १५३ Ôआ भ म र सत रम च ल ल ज क रब ह र गम फ न यम न प तम पग न मस वप म रणम शश क Õ गव मद भ व व स क लत दज स क लत दज अव स वल स गदश न वनय दक त १५४ त श य गव यथ Ñ 64
65 अथ मरणम Ñ Ôध त य ध य वदह त वद य कम य ध य न स म ण मम त क न स यत म Õ शर म रण ज व य ग ऽ गपतन दक त यथ Ñ Ôर मम मथशर ण त डत द सह न दय नश चर अथ ल यम Ñ ग धव धरच दन त ज वत शवस त जग म स Õ आल य मगभ ज य ज भ ऽऽ ऽऽ सत दक त १५५ यथ Ñ Ôन तथ भ षय य ग न तथ भ षत सख म अथ मष Ñ ज भत म हर स न ब ल गभ भर लस Õ न द प पम न द रमष ऽ भ न व त न र ग शर क प भ ग ज न दक त १५६ यथ Ñ य च र य म प य न व य त म त अथ न Ñ न व व दष य य म श हमह तम च त स म लन न म लममद दज ज भ म लन व सग भ ग दक रणम १५७ यथ Ñ Ôस थ क नथ कपद वत म थर रम अथ व ह थ Ñ न ध म लत स ल खत व त म द Õ 65
66 भयग रवल ज द ह ष क रग रव ह थ य प र तरस य यथ वभ षण वल कन दकर १५८ यथ Ñ Ôएव व द न द वष प पत रध म ख अथ स यम - ल ल कमलप ण गणय म स प व त Õ इ नव र स य क ल प स ह ण त च त प वर व दद घ न सत दक त १५९ Ôयथ Ñ Ôय क म रहर स एव ह वर ÑÕ इ य द Õ अ यत क य क शक र ण रस य ध य म य, त सनधम य ग व - य भच रभ व य प रसश दव य व न गत थ म त यम अथ म द - यथ ममÑ अथ श क Ñ च स म ह उ म द क मश कभय द भ अ थ नह स दतग त लपन दक त १६० Ô त र फ! भवत मत सम त त ण धक यतम मम व त कम? (झ क रमन भ य स न दम ) Ô ष कम म त सख! कथय श त म क क यव य त क त ऽ त च क श यम Õ पर य मद ष श क ऽनथ य तक णम 66
67 अथ म त Ñ यथ ममÑ अथ म त Ñ व व य क पव वय प ल ल क क ऽऽ ऽऽ यश षक त १६१ Ô ण श न हतनखर व गक ष प त ज त त क रचय त चर च दन ल पन न ध ल मसक दधर द द त वघ त म ग य च कतम भत ष व प त Õ स श न च त सम नयन दक त सम नयन दक त म त प व न भ त थ वषय नम यत वषय नम यत १६२ Ôम य सकपट क च व प ण त वल चन कम प नमन तय वज भतत रकम मतम पगत म ल व सल जमव चत क वलय श म र म र मर म तद ननम Õ न तम ग न स य द रथ नध रण रण म त म रत ध तस त ष बहम न त व १६३ यथ Ñ Ôअस शय प र ह म यद य म य म भल ष म मन अथ य ध Ñ सत ह स द हपद ष व त ष म णम त करण व य Õ य ध व र दव व त भ म छ क पन दक त त भ म छ क पन दक त 67
68 त द हमय व भ म छ दय श यमय व उ क पन दय प म द हरणम अथ स Ñ नघ त व द क स क प दक रक १६४ यथ Ñ Ôप र फ र म न वध टत रव स र गन स वल ल य अथ ड Ñ अथ हष Ñ उप यय क पतप णप लव सख जन य प वल कन यत म Õ ध य य भ व ड वदन नमन दक दर च र त यथ Ñ Ôम य सकपटम ÑÕ इ य द हष व व म न स द ऽ ग द दकर १६५ यथ Ñ Ôसम य प य चर पत म ख नध नक भ य यथ व दग त अथ ऽस य Ñ म द शर र बभ व न मन पय ध र ददयम छ त यथ Õ अस य यग ण न म य दस ह ण त न म य दस ह ण त द ष ष वभ द व ध गत दक त १६६ यथ Ñ Ôअथ त प ड तनय न सद स व हत मध ष अथ वष द Ñ म नमसहत न च दप त परव म स र मन ह म नन म Õ उप य भ वज म त वष द स वस य न स व स पसह य व षण दक त १६७ यथ ममÑ 68
69 अथ ध त Ñ यथ ममÑ एष क डलघण न चउरकड प ण त ह णब व ण मह स ह द रइ ड सइ आअसज ट व क लउरइ व हअअ ÔÔएष क टलघन न चक रकल प न तव नब व ण मम स ख! द रय त द श य यसय रव क ल रग व दयम ÕÕ इ त स क तम न भ गम त स प ण प हत ध त स ह यवचन ल ससह स तभ दक त १६८ अथ चपलत Ñ Ôक व द न नप डन नजजन ब व वच व ह न व ल य गर यस र प चर द म मक य तन य घ प रस चत खल मय य य क त स त न व र ज लन प क वलमह! स य क त थ तन Õ म सय षर ग द प य वनव थ त त भ स नप य व छ द चरण दय १६९ यथ Ñ अ य स त वदपमद सह स भ ग! अथ ल न Ñ ल ल वन दय मन स मन लत स म ध मज तरजस क लक मक ल यथ कदथ य स क नवम लक य र य य समन त प पप स दस भव 69
70 ल न न णत क पक य न स हत दक त १७० यथ Ñ Ô कसलय मव म ध ब धन ल न अथ च त Ñ यथ ममÑ अथ तक Ñ दयक स मश ष द ण द घ श क लपय त प रप ड मम य शर र शर दज इव घम क तक गभ प म Õ य न च त हत न श यत सत पक त Ôकमल ण वअ सएण स ज ए त वर हण स स व ब करअलप ल थम ह क च त स स म ह अ तर हअ हअआ Õ ÔÔकमल ण वक सत न स य जय त वर धन श श ब बम करतलपय तम ख क च तय स स म ख! अ तर हत दय ÕÕ इ त स क तम तक वच र स द ह शर ऽ ग लनत क १७१ यथ ÑÔ क यय ÑÕ इ य द एत च य श य भच रभ द इ त यद तदपल ण म य ह Ñ र य दय ऽ य नयत रस य य भच रण तथ हÑश ग र ऽन छ म नतय व थ न र तर व थ यश दव य, ह स प न प- म न य भच य व य भच रल ण य ग त तद म Ñ Ôरस व थ पर भ व थ यत तप त Õ इ त त क य थ यन क मन रस स च र व म य हÑ 70
71 श ग रव रय ह स व र ध तथ मत १७२ श त ज ग स क थत य भच रतय प न इ य य सम न य तथ भ वतब भ १७३ अथ थ यभ व Ñ यद म Ñ त द न हÑ अ व व व य तर ध त म म आ व द क रक द ऽस भ व थ य त स मत १७४ Ô स व य भ व न म य ष मन ग मक न तर ध यत थ य त रस प यत परम Õ इ त र तह स श क ध स ह भय तथ ज ग स व मय थम शम ऽ प च १७५ त Ñ र तम न ऽन क ल ऽथ मनस वण यतम व ग दव क त त वक स ह स इ यत १७६ इ न श द भ त व ल य श कश दभ क तक ल ष त य य वब ध ध इ यत १७७ क य र भ ष स र भ थ य न स ह उ यत र श य त ज नत च व ल यज भयम १७८ द ष ण द भग ह ज ग स व मय व व वध ष पद थ ष ल कस म तव त ष १७९ व फ र तस य त स व मय उद त 71
72 शम नर ह व थ य व म व मज स खम १८० यथ म लत म धव र त लटकम लक ह स र म यण श क मह भ रत शम एवम य प एत त व तर उ प म न त त व र व भ व रन छ न य त प रप एव स दय न भव स क च- न न भनयस ब ध न भ वय त रस न यत यद म त म भ व अम थ यस च रस वक १८१ -Ôस खद ख द भभ व भ व त वभ वनम Õ अथ रस य भ द न ह- त श ग र - श ग रह यक णर व रभय नक ब भ स ऽ त इ य रस श त तथ मत १८२ श ग म मथ द तद गमनह त क उ म क त य रस श ग र इ यत १८३ पर ढ वज य व त व य च नन र गण म आल बन न यक य द ण न यक १८४ च च दनर ल ब त पन मतम व पकट दरन भ व व पकट दरन भ व क त त १८५ य व यमरण ल यज ग स य भच रण थ यभ व र त य मवण ऽय व ण द वत 72
73 यथ ÑÔश य व सग हम -Õ इ य द अ व प प त, उ व प च ब ल आल बन वभ व श य व सग हम पन वभ व च बनमन भ व ल ज ह स - य भच रण एत र भ य स दय वषय र तभ व श ग ररसर पत भजत त द व हÑ त Ñ व ल भ ऽथ स भ ग इ य ष वध मत १८६ य त र त क न भ म प त व ल भ ऽस अभ न यक, न यक व त Ñ श ष प म स च प व र गम न व सक ण मक त ध य त १८७ वण श न प मथ स ढर गय दश वश ष य ऽ प व र ग स उ यत १८८ वण त भव दतव दसख म ख त इ ज ल च च च स व न च दश नम १८९ अ भल ष त म तग णकथन गस ल प उ म द ऽथ य धज डत म त र त दश क मदश १९० अ भल ष प ह च त य प य द च तनम उ म द प र छ द तन च तन व प १९१ अल यव ल प य च तस मण भ शम य ध त द घ न सप ड त क शत दय १९२ जडत ह नच वम ग न मनस तथ 73
74 म ण द हरण नÑ Ô म णय प श प रचय द ढर ग दय - त त म ध श नसग मध र भव य म य य व त करण य ब करण य प रर ध ण - द श स प रक पत व प भव य न दस लय Õ अ म लत स श न ढर ग य म धव य भल ष Ôकथम क र ग स ल म मन भ व इ त च त क ल क त न न त नश थन म Õ अ क य न यक य इ ज लदश न ढर ग य न यक य च त इद मम Ôम य सकपटम Õ-इ य द न यक य म त Ôन ख जन-ग जन Õ- इ य द ग णकथनम Ô स म च तÕ-इ य द उ ग Ô भ गश ष स नश स च ण नम य न सहस यब यत व न लक ठ! जस यल यव गस यक ठ प तब हब धन Õ अ ल प Ô त र फÕ-इ य द उ म द अ य ध Ôप ड म वदन, दय सरस, तव लस च वप आव दय त नत त यर ग स ख! द त Õ Ô भसण अलसअण ए न हअ स व स ण चल अ ग द ह ण स सहर एस स ह इ ज अइ पर Õ ( ब सन दलशयन य न हत सव स न लम गम 74
75 व य म द घ न सभर एष स धय त ज वत त परम इ त स क त छ य ) अ जडत इद मम त यथ Ñ त य यथ Ñ मम त त त य यथ Ñ रस व छ दह त व मरण न व व य त १९३ ज त य त त य य च तस क त तथ व य त ऽ प य द य ज वन य ददरत १९४ Ôश फ लक वद लत मवल य त व ण न कथ चद प ध र यत भ त आक य स त त चरण य ध न क व भ व य त न व तप वन स Õ Ôर ल ब प रप रय त ह रत झ क रक ल हल - म द म दम प त च दनवन ज त नभ व न प म त कलय त च त शखर क ल पक प चम ण स वरम मस रक ठन ग छ त ग छ वम Õ क द बय मह त प डर कव त एष च क र क ण व ल भ वषय इ त क च Ñ 75
76 त चÑ Ôनयन त थम च स ग तत ऽथ स क प न छ द तन त वषय नव प न श उ म द म छ म त र य त मरदश दश व य Õ इ य ह आद व य य र ग प स प द गत इ गत य न यथ र व य स ग रक व सर जय आद प ष न र ग स भव य य वम धक दय गम भव त त Ñ अथ म न Ñ न ल क स भ म ज प व र ग ऽ प च ध १९५ न च तश भत य न प त म मन गतम त न ल र गम य त यथ र मस तय १९६ क स भर ग त हय दप त च श भत म ज र गम ह त य न प य तश भत १९७ म न क प स त ध णय य सम व य णयम न य त म द स मह य प १९८ ण क टलग म व त क प य क रण वन य र त न यक य न यक य उभय णयम न वण न य उद हरणम त न यक य यथ Ñ Ôअ लअपस अ णम लअ छ द स स हअ म झ ओआस ग डप रउ बण प लइअ ग! ण प ण चर इ स Õ 76
77 अल क स क! नम लत! द ह स भग! म मवक शम ग डप रच बनप ल कत ग! न प न र य य म इ त स क त छ य न यक य यथ क म रस भव स य वण न वसर उभय य थ Ñ Ôपणअक वआण द ह व अ लअस ण म णइ ल ण ण चल ण ण स स द णअ ण ण क म ल Õ णयक पतय र यल क स य न ल न न सद कण य इ त स क त छ य अन नयपय त सह व व य न व ल भभ दत, क त स भ गस च य यभ व वम यथ Ñ Ô भ ग र चत ऽ प र धक स क ठम त य म प व च स मत मद द ध नन ज यत क क य ग मत ऽ प च त स तन र म चम ल बत नव हण भ व य त कथ म न य त म जन Õ यथ व ÑÔएक म शयन पर खतय व त र त यत - र य य य द थत ऽ यन नय स र त ग रवम द प य शनक रप गवलन म भव च ष - भ न म नक ल सह सरभस य स क ठ ह Õ प य र य य स ग ऽथ न मत त १९९ ई य म न भव ण त वन म त ध उ व न यतभ ग कग खलनस भव २०० 77
78 त यथ Ñ Ô वनय त स श श पर ग ण य न क स मम नन नल न तद हतय वत रभ णम ण यम प र षरज भर प प र Õ स भ ग च ह न न मत यथ Ñ Ôनवनखपदम ग ग पय य श क न थगय स प नर प णन द तद म त दशमपर स गश स वसप नवप रमलग ध क न श य वर त म Õ एवम यद प स म भ द ऽथ द न च न य प रस तरम त ग य प त क य त षड प य न त म त २०१ त यवच स म भ द त स य प ज नम द न य ज न भ ष द प दय पतन न त २०२ स म द त प र ण य दप वध रणम रभस सहष द क प श रस तरम २०३ यथ Ñ Ôन च ट वण क तम -Õ इ य द अ स म दय प च स चत रस तरम म अथ व स Ñ क चÑ व स भ नद श व क य छ प च स म त त गच लम ल यम कव ण धर शर २०४ न स व स स दतभ मप त द दतभ मप त द ज यत अ ग वस व त प प ड त क शत च २०५ 78
79 अध त य दन ल ब त मय म दम छ न म त त म य दश मरदश इह २०६ अस व मल प त प त वरह वर अ चव त व र य सव र गत ऽध त २०७ अन ल बनत च प श यत मनस म त त मय त क श ह ब य तरत तथ श ष प म एकद शत यथ मम त तप द न म Ñ Ô च त भ त मत मन, करतल ल न कप ल थल, य ष णद शप ड वदन स क ख न ऽधर अ भ श करप न कसलय न प त त प शम, क ऽ य थ तदल भ ऽ त सहत द न दश म श म Õ भ व भव भ त इ त ध य क य ज २०८ क य य ब प व क व व यम त भ व यथ ममÑ भवन यथ Ñ Ôय म स द र, य ह प थ, द यत श क व थ म क थ, श क त गमन क त मम, तत ब प कथ म च स श न जस त, म गम यत क म दय त वर, भ य न य सह वय जग मष ज व य म स म Õ Ô थ न वलय क त, यसख र रज गत, ध य न णम सत, यव सत च न ग त प र 79
वण म गळ ग र प ज http://www.mantraaonline.com/ वण म गळ ग र प ज Check List 1. Altar, Deity (statue/photo), 2. Two big brass lamps (with wicks, oil/ghee) 3. Matchbox, Agarbatti 4. Karpoor, Gandha Powder,
More informationDCA प रय जन क य म ग नद शक द र श नद श लय मह म ग ध अ तरर य ह द व व व लय प ट ह द व व व लय, ग ध ह स, वध (मह र ) DCA-09 Project Work Handbook
मह म ग ध अ तरर य ह द व व व लय (स सद र प रत अ ध नयम 1997, म क 3 क अ तगत थ पत क य व व व लय) Mahatma Gandhi Antarrashtriya Hindi Vishwavidyalaya (A Central University Established by Parliament by Act No.
More informationS. RAZA GIRLS HIGH SCHOOL
S. RAZA GIRLS HIGH SCHOOL SYLLABUS SESSION 2017-2018 STD. III PRESCRIBED BOOKS ENGLISH 1) NEW WORLD READER 2) THE ENGLISH CHANNEL 3) EASY ENGLISH GRAMMAR SYLLABUS TO BE COVERED MONTH NEW WORLD READER THE
More informationQuestion (1) Question (2) RAT : SEW : : NOW :? (A) OPY (B) SOW (C) OSZ (D) SUY. Correct Option : C Explanation : Question (3)
Question (1) Correct Option : D (D) The tadpole is a young one's of frog and frogs are amphibians. The lamb is a young one's of sheep and sheep are mammals. Question (2) RAT : SEW : : NOW :? (A) OPY (B)
More informationENGLISH Month August
ENGLISH 2016-17 April May Topic Literature Reader (a) How I taught my Grand Mother to read (Prose) (b) The Brook (poem) Main Course Book :People Work Book :Verb Forms Objective Enable students to realise
More informationक त क ई-व द य लय पत र क 2016 KENDRIYA VIDYALAYA ADILABAD
क त क ई-व द य लय पत र क 2016 KENDRIYA VIDYALAYA ADILABAD FROM PRINCIPAL S KALAM Dear all, Only when one is equipped with both, worldly education for living and spiritual education, he/she deserves respect
More informationह द स ख! Hindi Sikho!
ह द स ख! Hindi Sikho! by Shashank Rao Section 1: Introduction to Hindi In order to learn Hindi, you first have to understand its history and structure. Hindi is descended from an Indo-Aryan language known
More informationHinMA: Distributed Morphology based Hindi Morphological Analyzer
HinMA: Distributed Morphology based Hindi Morphological Analyzer Ankit Bahuguna TU Munich ankitbahuguna@outlook.com Lavita Talukdar IIT Bombay lavita.talukdar@gmail.com Pushpak Bhattacharyya IIT Bombay
More informationThe Prague Bulletin of Mathematical Linguistics NUMBER 95 APRIL
The Prague Bulletin of Mathematical Linguistics NUMBER 95 APRIL 2011 33 50 Machine Learning Approach for the Classification of Demonstrative Pronouns for Indirect Anaphora in Hindi News Items Kamlesh Dutta
More informationF.No.29-3/2016-NVS(Acad.) Dated: Sub:- Organisation of Cluster/Regional/National Sports & Games Meet and Exhibition reg.
नव दय ववद य लय सम त (म नव स स धन ववक स म त र लय क एक स व यत स स न, ववद य लय श क ष एव स क षरत ववभ ग, भ रत सरक र) ब -15, इन स लयट य यन नल एयरय, स क लर 62, न यड, उत तर रद 201 309 NAVODAYA VIDYALAYA SAMITI
More informationDetection of Multiword Expressions for Hindi Language using Word Embeddings and WordNet-based Features
Detection of Multiword Expressions for Hindi Language using Word Embeddings and WordNet-based Features Dhirendra Singh Sudha Bhingardive Kevin Patel Pushpak Bhattacharyya Department of Computer Science
More informationCROSS LANGUAGE INFORMATION RETRIEVAL: IN INDIAN LANGUAGE PERSPECTIVE
CROSS LANGUAGE INFORMATION RETRIEVAL: IN INDIAN LANGUAGE PERSPECTIVE Pratibha Bajpai 1, Dr. Parul Verma 2 1 Research Scholar, Department of Information Technology, Amity University, Lucknow 2 Assistant
More informationव रण क ए आ दन-पत र. Prospectus Cum Application Form. न दय व kऱय सम त. Navodaya Vidyalaya Samiti ਨਵ ਦ ਆ ਦਵਦ ਆਦ ਆ ਸਦ ਤ. Navodaya Vidyalaya Samiti
व रण क ए आ दन-पत र ENGLISH / ह द / ਪ ਜ ਬ Prospectus Cum Application Form PROSPECTUS IS FREE OF COST न दय व kऱय सम त Navodaya Vidyalaya Samiti ਨਵ ਦ ਆ ਦਵਦ ਆਦ ਆ ਸਦ ਤ व रण क तन:श ल क Navodaya Vidyalaya Samiti
More informationMussoorie International School. Become the EXTRAORDINAIRE
Mussoorie International School Become the EXTRAORDINAIRE Welcome to Mussoorie International School Overview Located in the pristine hills of Mussoorie, the school's campus is encompassed by the allure
More informationA process by any other name
January 05, 2016 Roger Tregear A process by any other name thoughts on the conflicted use of process language What s in a name? That which we call a rose By any other name would smell as sweet. William
More informationProf.K.Raja Rajeswari,Principal flagged of Run for Unity. NSS volunteers on their way to Run for Unity along with NSS PO
RASHTRIYA EKTA DIVAS 31.10.2015 On the occasion of RASHTRIYA EKTA DIVAS (to commemorate 140 th birth anniversary of Sardar Vallabhbhai patel) we conducted RUN FOR UNITY in our college on 31.10.2015.This
More informationFaculty of Social Sciences. Department of Geography
Ph.D. ed & Reg. 01-07-2013 To 17-02-2014 Department of Economics Faculty of Social Sciences 1 Ankita Jain Impact of emergence of Private Suman Pamecha 12.11.2013 insurance companies on LIC 2 Neelu Shaktawat
More informationNo.1-32/2006-U.II/U.I(ii) Government of India Ministry of Human Resource Development Department of Higher Education
No.1-32/2006-U.II/U.I(ii) Government of India Ministry of Human Resource Development Department of Higher Education New Delhi, dated the 31St December, 2008 To The Secretary, University Grants Commission,
More informationDIPLOMA IN ENGLISH LANGUAGE & LITERATURE PROGRAMME
DIPLOMA IN ENGLISH LANGUAGE & LITERATURE PROGRAMME Dept. of Language Studies This booklet contains important information about the Diploma in English Language & Literature Programme. Please read it carefully
More informationINDIAN INSTITUTE OF SCIENCE EDUCATION AND RESEARCH KOLKATA Mohanpur Ref.No.: IISER-K/Rectt.NT-01/2016/Admn Date:
-741 246 INDIAN INSTITUTE OF SCIENCE EDUCATION AND RESEARCH KOLKATA Mohanpur 741 246 Ref.No.: IISER-K/Rectt.NT-01/2016/Admn Date: 13.09.2016 (Apply online on or before 30.09.2016) INDIAN INSTITUTE OF SCIENCE
More informationJamshedpur Women s College
Jamshedpur Women s College INTRODUCTION Committed to the cause of women s education in the state of Jharkhand, Jamshedpur women s college has come a long and luminous way, since its inception in 1953,
More informationPUBLIC NOTICE Nº 004/2016 POSTDOCTORAL SCHOLARSHIP POSTGRADUATE PROGRAM IN HUMAN MOVEMENT SCIENCES
PUBLIC NOTICE Nº 004/2016 POSTDOCTORAL SCHOLARSHIP POSTGRADUATE PROGRAM IN HUMAN MOVEMENT SCIENCES The Coordinator of the Postgraduate Program in Human Movement Sciences (PPGCMH) of the Centre of Health
More informationMARK 12 Reading II (Adaptive Remediation)
MARK 12 Reading II (Adaptive Remediation) The MARK 12 (Mastery. Acceleration. Remediation. K 12.) courses are for students in the third to fifth grades who are struggling readers. MARK 12 Reading II gives
More informationSRI RAMACHANDRA UNIVERSITY (Declared under Section 3 of the UGC Act, 1956)
GROUP - A Regn. No. :... (To be filled by Office) Stream in +2 Biology Stream Non-Biology Stream Put a ( ) mark SRI RAMACHANDRA UNIVERSITY Porur, Chennai - 600 116 Affix your latest passport size photograph
More informationAdvertisement No. 2/2013
OFFICE OF THE REGISTRAR ASSAM AGRICULTURAL UNIVERSITY JORHAT-785013 Advertisement No. 2/2013 Applications from the Indian citizens are invited for 19 (nineteen) posts of Jr. Scientists and equivalent rank
More informationThe completed proposal should be forwarded to the Chief Instructional Officer and the Academic Senate.
Academic Department Proposal Template The purpose of this template is to assist faculty and others in preparing the proposals required by AP 4023 (Academic Departments) for Initiation, Merging, Splitting
More informationTHE RAJIV GANDHI UNIVERSITY ACT, 2006 ARRANGEMENT OF SECTIONS
THE RAJIV GANDHI UNIVERSITY ACT, 2006 ARRANGEMENT OF SECTIONS SECTIONS 1. Short title and commencement. 2. Definitions. 3. Establishment of the University 4. Effect of establishment of the University.
More informationEvaluative Report of Departments
Accreditation - Cycle I Evaluative Report of Departments Submitted to: TIOL ASSESSMENT ACCREDITATION COUNCIL (October 2016) Department Of Education Evaluative Report of the Departments 1. Name of the Department
More informationDEPARTMENT OF PHYSICAL EDUCATION PEDAGOGY
DEPARTMENT OF PHYSICAL EDUCATION PEDAGOGY 1. Name of the Department: Department of Physical Education Pedagogy 2. Year of establishment: 2012 3. Is the Department part of a School / Faculty of the University:
More informationOFFICIAL ANNOUNCEMENTS
OFFICIAL ANNOUNCEMENTS Date: November 15, 2016 No: 451 Regulations Governing Admission to the Master's in International Management Issued by: President RheinMain University of Applied Sciences Kurt-Schumacher-Ring
More informationNATIONAL SYMPOSIUM ON GEOMATICS FOR DIGITAL INDIA ANNUAL CONVENTIONS
NATIONAL SYMPOSIUM ON GEOMATICS FOR DIGITAL INDIA ANNUAL CONVENTIONS of Indian Society of Geomatics & Indian Society of Remote Sensing December 16-18, 2015, Jaipur, Rajasthan HOSTED BY... ORGANIZED BY...
More informationKIRORI MAL COLLEGE:DELHI UNIVERSITY DELHI
KIRORI MAL COLLEGE:DELHI UNIVERSITY DELHI - 110 007 PROVISIONAL LIST OF CANDIDATES CALLED FOR WRITTEN EXAMINATION/TEST FOR THE POST OF MTS LIBRARY. S.NO 1 50001 JATIN ANUP KUMAR 2 50002 ASHRAF YUSUF 3
More informationD.No. /GC/14 Dated : Copy to the following for information and necessary action.
---------------------------------------------------------------------------------------------------------- Item no. 8: Considered and approved the recommendations of the Standing Establishmentcum-Grievance
More informationDIPLOMA IN ENGLISH LANGUAGE & LITERATURE PROGRAMME
1 DIPLOMA IN ENGLISH LANGUAGE & LITERATURE PROGRAMME Dept. of Language Studies This booklet contains important information about the Diploma in English Language & Literature Programme. Please read it carefully
More informationAcademic Development & Quality Assurance Center. Academic Development and Quality Assurance Centre
Academic Development & Quality Assurance Center cen_develop@mutha.edu.jo:email Academic Development and Quality Assurance Centre The Academic Development & Quality Assurance Center The Academic Development
More informationReport on One Day seminar For Faculties of Engineering Colleges On Design Engineering (February 13, 2015) In Affiliation With GTU INNOVATION COUNCIL
Report on One Day seminar For Faculties of Engineering Colleges On Design Engineering (February 13, 2015) In Affiliation With GTU INNOVATION COUNCIL Reported By Prof. Keyursinh U. Chauhan Prof. Hitesh
More informationITEM: 6. MEETING: Trust Board 20 February 2008
MEETING: Trust Board 20 February 2008 ITEM: 6 TITLE: Board and subcommittee membership SUMMARY: Board sub committee membership Following the end of tenure of two non executive directors (NEDs) in the autumn
More informationRoles and Responsibilities Task Force Report December 2014 (Approved by the SBHE January 29, 2015)
Roles and Responsibilities Task Force Report December 2014 (Approved by the SBHE January 29, 2015) Overall Purpose and Charge to the 2014 Roles and Responsibilities Task Force: Review the major recommendations
More informationGLOBAL MEET FOR A RESURGENT BIHAR
GLOBAL MEET FOR A RESURGENT BIHAR 19-21 January, 2007, Patna Venue: Hotel Maurya, Patna Organised by Institute for Human Development and The Bihar Times In collaboration with Government of Bihar Organising
More informationUniversity Faculty Details Page on DU Web-site
University Faculty Details Page on DU Web-site Title Dr. First Name Poonam Last Name Dass Photograph Designation Assistant Professor - Law Department Law Centre I, Faculty of Law Address (Campus) Law Centre
More informationGeneral syllabus for third-cycle courses and study programmes in
ÖREBRO UNIVERSITY This is a translation of a Swedish document. In the event of a discrepancy, the Swedishlanguage version shall prevail. General syllabus for third-cycle courses and study programmes in
More informationMahamaheem's Speech for Teachers' Day Function on 5 th September, 2012 at KGMU, Lucknow
Mahamaheem's Speech for Teachers' Day Function on 5 th September, 2012 at KGMU, Lucknow Vice Chancellor, Prof. D. K. Gupta, Dean, Faculty of Medicine, Prof. J. V. Singh, Dean, Faculty of Dental Sciences,
More informationAgganval, J.C. (1996). Educational Research in Education - AN Introduciior~. New Delhi: Vikas Publishing House Pvt. Ltd.
BOOKS & EDITIONS Agganval, J.C. (1996). Educational Research in Education - AN Introduciior~. New Delhi: Vikas Publishing House Pvt. Ltd. Ahmad, Tabassum (1 996). Research in teaching ofbiology. New Delhi:
More informationDUTIES & RESPONSIBILITIES OF DEPUTY REGISTRAR (GENERAL)
DEPUTY REGISTRAR (GENERAL) I- ESTABLISHMENT 1. Service matters such as appointments, promotions, retirement, disciplinary action, sanction of leave, awarding incentive pertaining to both teaching and non-teaching
More informationArticle 15 TENURE. A. Definition
Article 15 TENURE A. Definition Tenure shall mean the right of a FACULTY MEMBER to hold his/her position and not to be removed therefrom except for just cause as hereinafter set forth in this Article or
More informationINTERNAL ASSIGNMENT QUESTIONS P.G. Diploma in English Language & Teaching ANNUAL EXAMINATIONS ( )
INTERNAL ASSIGNMENT QUESTIONS P.G. Diploma in English Language & Teaching ANNUAL EXAMINATIONS (2016-2017) PROF. G. RAM REDDY CENTRE FOR DISTANCE EDUCATION (RECOGNISED BY THE DISTANCE EDUCATION BUREAU,
More informationDr. Anis Ansari, IAS (Retd), Vice Chancellor, Khwaja Moinuddin Chishti Urdu, Arabi-Farsi University, Lucknow Govt.
BIO - DATA Dr. Anis Ansari, IAS (Retd), Vice Chancellor, Khwaja Moinuddin Chishti Urdu, Arabi-Farsi University, Lucknow Govt. of Uttar Pradesh 1. Name : Mohd. Anis Ansari 2. Date of Birth : 1 st July,
More informationRAJIV GANDHI SUPER SPECIALITY HOSPITAL TAHIRPUR, DELHI Tel. No. : , Website :www.rgssh.
RAJIV GANDHI SUPER SPECIALITY HOSPITAL TAHIRPUR, DELHI -110093 E-mail :dprgssh@gmail.com, Tel. No. : 011-22312244, 011-65252480 Website :www.rgssh.in RECRUITMENT NOTICE Rajiv Gandhi Super Speciality Hospital,
More informationState Health Society, Bihar (Department of Health, Government of Bihar): Doctor's Directory A List of all Doctors of the Government of Bihar.
This report was printed by BTAST on Mon Dec 29 17:45:22 2014. Report Limited by: Facility District: Gopalg, Saran Division, Bihar,, Position Designation: [Add. Director cum-controller of Examinations,
More informationOpen Distance Learning - Environmental Management Course
Open Distance Learning - Environmental Management Course Dr. Ramachandra T.V. Energy & Wetlands Research Group, Centre for Ecological Sciences, CES TE 15 New Bioscience Building [Near D Gate] Indian Institute
More informationUNIT 1. Unit 1. I m only human
UNIT 1 I m only human Grammar: Present Simple and Present Continuous; State verbs: (like, want, believe, have, see, feel, look); Infinitive of purpose Functions: Describing people and life routines Vocabulary:
More informationCharacterizing Mathematical Digital Literacy: A Preliminary Investigation. Todd Abel Appalachian State University
Characterizing Mathematical Digital Literacy: A Preliminary Investigation Todd Abel Appalachian State University Jeremy Brazas, Darryl Chamberlain Jr., Aubrey Kemp Georgia State University This preliminary
More informationFreshman Engineering Department. Research and Development during June 2012 June No. of Publications
Freshman Engineering Department Research and Development during June 2012 June 2015 International Journal Publications S.No 2012-13 2013-14 2014-15 No. of Publications 47 11 6 No. of Ph.D.s awarded: 02
More informationBREAST FEEDING: ADVOCACY & PRACTICE COURSE. November 21 December 4, 2010 A REPORT
BREAST FEEDING: ADVOCACY & PRACTICE COURSE November 21 December 4, 2010 A REPORT Background A workshop on Breastfeeding Advocacy and Practice Course was organized by BRD Medical College, Gorakhpur in collaboration
More informationYour Strategic Update
1 January 2016 Highlights University of Salford ranked as one of the world s most international universities New Dean of Salford Business School appointed (Prof David Spicer) Preparing for NSS 2016 go
More informationThis Access Agreement covers all relevant University provision delivered on-campus or in our UK partner institutions.
UNIVERSITY OF HERTFORDSHIRE ACCESS AGREEMENT 2011/12 1 Overview The University of Hertfordshire has a strong track record of success in raising aspirations and thus in widening participation. This is amply
More informationChapter 2. University Committee Structure
Chapter 2 University Structure 2. UNIVERSITY COMMITTEE STRUCTURE This chapter provides details of the membership and terms of reference of Senate, the University s senior academic committee, and its Standing
More informationJAMIA HAMDARD (HAMDARD UNIVERSITY) Hamdard Nagar, New Delhi
JAMIA HAMDARD (HAMDARD UNIVERSITY) Hamdard Nagar, New Delhi 110062 Committed to excellence in higher education Declared as Deemed-to-be University under Section 3 of UGC Act 1956 vide Notification F. 9-18
More information2013/Q&PQ THE SOUTH AFRICAN QUALIFICATIONS AUTHORITY
2013/Q&PQ THE SOUTH AFRICAN QUALIFICATIONS AUTHORITY Policy and Criteria for the Registration of Qualifications and Part Qualifications on the National Qualifications Framework Compiled and produced by:
More informationGOVT. OF NCT OF DELHI G.B. PANT HOSPITAL: NEW DELHI
GOVT. OF NCT OF DELHI G.B. PANT HOSPITAL: NEW DELHI F.28-8A/GBP/Estt./2012/3005 Dated:21.5.13 A walk - in - interview for appointment of Senior Residents on regular basis in the various specialities of
More informationCURRICULUM VITAE. Prof. (Meritorious) Dr. Muhammad Khaleeq-ur-Rahman. (1) Professor Meritorious/Tenured Professor
CURRICULUM VITAE Prof. (Meritorious) Dr. Muhammad Khaleeq-ur-Rahman Member Punjab HEC/ Former Vice-Chancellor GC University (1) Professor Meritorious/Tenured Professor (2) Izaz-e-Kamal (Presidential Award)
More information1 st SURANA & SURANA & KLE LAW COLLEGE NATIONAL CONSTITUTIONAL LAW MOOT COURT March 2017 FINAL RESULTS
1 st SURANA & SURANA & KLE LAW COLLEGE NATIONAL CONSTITUTIONAL LAW MOOT COURT 2017 24 26 March 2017 FINAL RESULTS TEAM CODE INSTITUITION NAME OF PARTICIPANTS AWARD CN18 CMR LAW SCHOOL SUSANNA G RAJU KEITH
More informationDifferent. Strokes
Different Strokes 2012-13 Puranchandra Vidy aniketan Annual Day Celebrations over the years Barra-2, Kanpur-208027 principalpcvn@gmail.com Phones +91 512 2612126, +91 512 2612046 Web: pcvnkanpur.com Affiliation
More informationMathematics Program Assessment Plan
Mathematics Program Assessment Plan Introduction This assessment plan is tentative and will continue to be refined as needed to best fit the requirements of the Board of Regent s and UAS Program Review
More informationSPORTS POLICIES AND GUIDELINES
April 27, 2010 SPORTS POLICIES AND GUIDELINES I. POLICY AND INTENT A. Eligibility Residents of Scarsdale and the Mamaroneck Strip ( residents of Scarsdale ) and students who attend the Scarsdale Public
More informationKRISTIINA KUMPULAINEN
KRISTIINA KUMPULAINEN Playful Learning Centre Department of Teacher Education University of Helsinki www.helsinki.fi/yliopisto 1 Leikissä on kasvuvoimaa. Vision Finland to become the leading country in
More informationAn Evaluation of Planning in Thirty Primary Schools
An Evaluation of Planning in Thirty Primary Schools 2006, Department of Education and Science ISBN 0-0000-0000-X Designed by TOTAL PD Published by the Stationery Office, Dublin To be purchased directly
More informationSchool of Natural Sciences
Dear applicant, School of Natural Sciences Offer of Admission to Bachelor of Science (Research) Programs ADMISSIONS OF 2016 Please find below the selection status of candidates for Admission to Shiv Nadar
More informationDEPARTMENT OF EXAMINATIONS, SRI LANKA GENERAL CERTIFICATE OF EDUCATION (ADVANCED LEVEL) EXAMINATION - AUGUST 2016
DEPARTMENT OF EXAMINATIONS, SRI LANKA GENERAL CERTIFICATE OF EDUCATION (ADVANCED LEVEL) EXAMINATION - AUGUST 2016 Applications of private candidates for the above examination will be received from 01.02.2016
More informationTHERMANS-2018 DAE BRNS 21ST WORKSHOP & SYMPOSIUM ON THERMAL ANALYSIS. Department of Chemistry Goa University, Goa, India
21ST WORKSHOP & SYMPOSIUM ON THERMAL ANALYSIS at Department of Chemistry, India January 16-17, 2018 (Workshop) January 18-20, 2018 (Symposium) Organised by Indian Thermal Analysis Society (ITAS) Mumbai
More informationAdministrative Endorsements - Teacher Leader (PK-12) - Principal (PK-12) - Superintendent (PK-12) - Chief School Business Official (PK-12) - Director
Administrative Endorsements - Teacher Leader (PK-12) - Principal (PK-12) - Superintendent (PK-12) - Chief School Business Official (PK-12) - Director of Special Education (PK-21) The Center for Teaching
More informationInformation in Accordance to CBSE Guidelines
Information in Accordance to CBSE Guidelines (Uploaded on 12.09.2013 Website: www.davkota.org) 1. Name of the School with address : DAV Public School (strictly as per Affiliation sanction Sector-C, Talwandi,
More informationKINGS COLLEGE OF ENGINEERING, THANJAVUR
KINGS COLLEGE OF ENGINEERING, THANJAVUR Report of CSIR Sponsored one day National Seminar held on 17 th April 2014. Department of Chemistry of Kings College of Engineering organised one day National Seminar
More informationPart of Speech Template
Part of Speech Template (available at www.panl10n.net/wiki/partofspeech) (If any local language font is used in this document, please provide it with the document) Please fill the template for each part
More informationINDIAN STATISTICAL INSTITUTE, DELHI PLACEMENT BROCHURE
INDIAN STATISTICAL INSTITUTE, DELHI PLACEMENT BROCHURE 2015-2016 Contents Message from the Chairperson, Placement Cell About Indian Statistical Institute About the Delhi Centre Our Strengths 4 5 6 7 Academic
More informationTHE INSTITUTE OF CHARTERED ACCOUNTANTS OF INDIA
GUWAHATI BRANCH OF EASTERN INDIA REGIONAL COUNCIL THE INSTITUTE OF CHARTERED ACCOUNTANTS OF INDIA ICAI BHAWAN, 2 nd Bye Lane, Manik Nagar, R G Baruah Road, Guwahati-781005, Assam, Ph-2207660 NOTICE Notice
More informationMASTER S HANDBOOK. DEPARTMENT OF AEROSPACE ENGINEERING July Inside This Book. About the department. Message from HOD.
DEPARTMENT OF AEROSPACE ENGINEERING July 2017 MASTER S HANDBOOK Inside This Book About the department Message from HOD Welcome note Message from ISCP Message from PGAC Important Academic Information Lab
More informationPhD coordinator prof. Alberto Rizzuti Department of Humanities
ARTS AND HUMANITIES Annex 4 PhD coordinator prof. Alberto Rizzuti Department of Humanities PhD website http://dott-lettere.campusnet.unito.it Duration: 3 years Course start date: 1 October 2017 Departments:
More informationSalli Kankaanpää, Riitta Korhonen & Ulla Onkamo. Tallinn,15 th September 2016
Official language consultation services in Finland Salli Kankaanpää, Riitta Korhonen & Ulla Onkamo Tallinn,15 th September 2016 Institute for the Languages of Finland (1976 ) KOTUS (www.kotus.fi) Finnish
More informationCode of Practice on Freedom of Speech
Code of Practice on Freedom of Speech Rev Date Purpose of Issue / Description of Change Equality Impact Assessment Completed 1. October 2011 Initial Issue 2. 8 th June 2015 Revision version 2 28 th July
More informationis a major initiative to equip Senior Executives to manage projects, programs & portfolios efficiently and effectively. Part-time Diploma Program
is a major initiative to equip Senior Executives to manage projects, programs & portfolios efficiently and effectively. Part-time Diploma Program Duration : 17 Days spread over 5 months (July to November
More informationThe smart synergy for your success.
The smart synergy for your success. The beginnings I Hagenberg Castle Softwarepark Hagenberg 2017 Smart Synergy THE SUCCESSFUL CONCEPT conceived, initiated and established by Professor Bruno Buchberger
More informationMathematics. Textbook for Class VII
i Mathematics Textbook for Class VII ISBN 81-7450-669-1 First Edition February 2007 Phalguna 1928 Reprinted October 2007 Kartika 1929 January 2009 Pausa 1930 December 2009 Pausa 1931 November 2010 Kartika
More informationDCS Full Report OVERALL
National Institutional Ranking Framework Ministry of Human Resource Development Government of India (/dcs17/nirfindia/home) Institute ID: IR17 I 2 1 319 Institute Name: Jawaharlal Nehru University Status:
More informationREGULATIONS RIGHTS AND OBLIGATIONS OF THE STUDENT
REGULATIONS for full -time, evening and extra-mural students attending Foreign Language Course in the Foreign Language Teaching Centre of the Medical University of Łódź RIGHTS AND OBLIGATIONS OF THE STUDENT
More informationvalue equivalent 6. Attendance Full-time Part-time Distance learning Mode of attendance 5 days pw n/a n/a
PROGRAMME APPROVAL FORM SECTION 1 THE PROGRAMME SPECIFICATION 1. Programme title and designation Orthodontics 2. Final award Award Title Credit ECTS Any special criteria value equivalent MSc Orthodontics
More informationDraft approved by the Registrar. Sd/- DEPUTY REGISTRAR (ACADEMIC) To:
Telephone No. 2419677/2419361 Fax: 0821-2419363/2419301 e-mail : registrar@uni-mysore.ac.in www.uni-mysore.ac.in UNIVERSITY OF MYSORE Estd. 1916 VishwavidyanilayaKaryasoudha Crawford Hall, Mysuru- 570
More information1155 Union Circle #
Olav K. Richter Curriculum Vitae Department of Mathematics University of North Texas Phone: (940) 565-4352 (office) 1155 Union Circle # 311430 E-mail: richter@unt.edu Denton, TX 76203-5017 web: http://www.math.unt.edu/
More informationˆ Ö ü ÖÆüÖ üöâ Òü ¾ÖªÖ Ößšü, ÖôûÝÖÖ¾Ö NORTH MAHARASHTRA UNIVERSITY, JALGAON
A Grade NAAC Re-Accredited (3 rd Cycle) ÓŸÖ üß Öê ü¾öæ ÖÖ Ö µööêÿö ˆ Ö ü ÖÆüÖ üöâ Òü ¾ÖªÖ Ößšü, ÖôûÝÖÖ¾Ö NORTH MAHARASHTRA UNIVERSITY, JALGAON ADVT. No. 3 / 2017 Applications in prescribed format are invited
More informationVisitor Shri Pranab Mukherjee President of India. Chancellor Janab Zafar Yunus Sareshwala. Vice-Chancellor Dr. Mohammad Aslam Parvaiz
موالنا آزاد نیشنل اردو یونیورسٹی MAULANA AZAD NATIONAL URDU UNIVERSITY (A Central University established by an Act of Parliament in 1998) Accredited A Grade by NAAC Visitor Shri Pranab Mukherjee President
More informationNichole Davis Mentoring Program Administrator Risk Management Counsel South Carolina Bar
Nichole Davis Mentoring Program Administrator Risk Management Counsel South Carolina Bar Rule 425, SCACR, established the Lawyer Mentoring Program. The goal of the program is to provide new lawyers with
More information282 About the Authors
About the Authors Halina Chodkiewicz is Professor of Applied Linguistics at the Department of English, Maria Curie-Skłodowska University, Lublin, Poland. She teaches psycholinguistics, second language
More informationUKSDM-PMKVY 2.0 State Component Status of applications received till 10 July 2017 and reviewed by SPAC.
UKSDM-PMKVY 2.0 State Component Status of applications received till 10 July 2017 and reviewed by SPAC. The following applications has been shortlisted. providers will be contacted shortly. Name of 1 2
More informationckcklkgsc Hkhejko vecsmdj fo ofo ky; (dsunzh; fo ofo ky;)
ckcklkgsc Hkhejko vecsmdj fo ofo ky; (dsunzh; fo ofo ky;) fo k fogkj] jk;cjsyh jksm] y[kuå&226025 BABASAHEB BHIMRAO AMBEDKAR UNIVERSITY (A Central University) Vidya Vihar, Rae Bareli Road, Lucknow-226025
More informationImpact of Digital India program on Public Library professionals. Manendra Kumar Singh
Manendra Kumar Singh Research Scholar, Department of Library & Information Science, Banaras Hindu University, Varanasi, Uttar Pradesh 221005 Email: manebhu007@gmail.com Abstract Digital India program is
More informationTHE ADITYA BIRLA PUBLIC SCHOOL, ADITYANAAGR ANNUAL REPORT Dear Readers,
THE ADITYA BIRLA PUBLIC SCHOOL, ADITYANAAGR ANNUAL REPORT 2013-2014 Dear Readers, I take immense pleasure to present the Annual report of our school to apprise you all, how the Mission and philosophy of
More informationORDINANCES FOR BTECH PROGRAMS For details please visit at the following link: http://www.iiitd.ac.in/sites/default/files/docs/education/btech-ordinances.pdf 1 REGULATIONS FOR BTECH PROGRAMS 1 General (1)
More informationMAYO CLINIC HEALTH SYSTEM Network Directory
2017 MAYO CLINIC HEALTH SYSTEM Network Directory WEA TRUST NORTHWEST SERVICE AREA STATE OF WISCONSIN GROUP HEALTH INSURANCE PROGRAM Table of Contents WEA Trust Mayo Clinic Service Area, Sample ID Card....
More informationGuidance on the University Health and Safety Management System
Newcastle University Safety Office 1 Kensington Terrace Newcastle upon Tyne NE1 7RU Tel 0191 222 6274 University Safety Policy Guidance Guidance on the University Health and Safety Management System Document
More informationNoisy Channel Models for Corrupted Chinese Text Restoration and GB-to-Big5 Conversion
Computational Linguistics and Chinese Language Processing vol. 3, no. 2, August 1998, pp. 79-92 79 Computational Linguistics Society of R.O.C. Noisy Channel Models for Corrupted Chinese Text Restoration
More information